کتاب اربعین جهانی دیگر حاصل برگزاری دومین همایش ملی ظرفیت های فرهنگی - تمدنی اهل بیت است که در سال 95 شمسی برگزار شد.
این همایش به تلاش پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی برگزار شد که مجموعه هایی همچون دانشگاه باقر العلوم (ع)، دانشگاه امام صادق (ع)، و موسسه علمی - فرهنگی آفاق حکمت و پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه برگزار شد.

نویسنده و انتشارات کتاب اربعین جهانی دیگر

نویسنده کتاب اربعین جهانی دیگر مسعود معینی پور است و کار انتشار این کتاب را انتشارات سوره مهر به انجام رسانیده است.

درمورد کتاب اربعین جهانی دیگر

آیین ها و مناسکی مانند کنگره اربعین را، که از سویی منشأ الهیاتی دارند و از سوی دیگر علل مادی و صوری و فاعلی زمینی، حداقل با سه رویکرد می توان مطالعه و بررسی کرد:

با رویکردی تکوینی و منظری که نقش خدا را در عالم تکوین و نظامات عالم بررسی می کند؛ رویکردی تشریعی و شناخت حکم الله و تشخیص وظایف مکلّفان در به جاآوردن منسک و آیین مطابق دستورهای دینی با رویکردی اجتماعی که دارای سه وجه است:

وجه سیاسی که به تولید قدرت منجر می شود؛

وجه اقتصادی که به تولید ثروت منجر می شود؛

و وجه فرهنگی که به تولید اندیشه و آداب و رسوم و... منجر می شود.

توضیح مطلب آنکه:

1. اربعین پدیده ای قابل بررسی با رویکرد تکوینی و نظام مدیریت الهی

در این رویکرد اربعین به مثابه پدیده ای قدسی با رویکردی تکوینی در چارچوب حکمت نظری قابل مطالعه است. حکمت نظری مبنای تحلیل فهم و درک پدیده های تکوینی عالم فارغ از اختیار و اراده انسان است. در این رویکرد از دخالت های تکوینی خداوند از طریق سنت های آفرینش در شکل گیری و روند پدیده هایی مثل اربعین بحث به میان می آید. بحث در اینجا از اراده انسانی و فاعل مختار و مراد نیست و مطالعات وجهی الهیاتی با رویکردی تکوینی دارند.

2. اربعین پدیده ای قابل بررسی با رویکرد تشریعی

در این رویکرد، اربعین، به مثابه یک منسک دینی که احکام پنج گانه (واجب و حرام و مستحب و مکروه و مباح) شامل حال آن می شود بحث و بررسی می شود. منسک در اینجا همان وجه نمادین و شعائر دین داری است که می تواند شاخصی باشد برای میزان دین داری البته نه شاخص تام و کامل. در این رویکرد، دخالت های تشریعی از طریق وحی و نبوت و سلسله امامت مبنای تحلیل و بررسی است.

اینکه زائرِ طریقِ زیارت اباعبدالله در ایام اربعین به طور خاص آیا تکالیف واجب و حرام و مکروه و مستحبی به عهده دارد یا خیر؟ آیا سنن خاصی در این ایام تشریع شده است یا خیر؟ آیا تزاحمات یا تعارضاتی بین احکام وجود دارد؟ آیا احکام خاصی در این ایام یا در این اماکن دچار قید یا تخصیص می شوند؟

خلاصه در این رویکرد با محوریت زمان و مکان خاص برای مکلف مجموعه ای از تکالیف در قالب تکالیف پنج گانه بحث و بررسی می شود.

3. اربعین پدیده ای قابل بررسی با رویکرد حکمت عملی

حکمت عملی مبنای تحلیل فهم و درک پدیده های عالم واقع ذیل اراده انسان است و در چارچوب تشریعیات و اعتباریات و عرفیات است. می توان در اینجا مطرح کرد که مطالعه با رویکرد حکمت عملی همان علم مدنی و مطالعات اجتماعی است. راهپیمایی اربعین کنشی جمعی است که از منظر سیاسی، فرهنگی، و اقتصادی قابل تحلیل است و رفتار های جمعی و فردی متراکمی در آن رخ می دهد. گاه این رفتار ها و کنش هایِ منجر به راهپیمایی اربعین، به مثابه کنشی اجتماعی، باید با رویکرد هنجاری، توصیفی، و تبیینی بررسی و احکام تجویزی آن نیز استخراج شود.

اما برخی علاقه بیشتری دارند که این گونه پدیده ها را بسیط و فارغ از این وجوه بنگرند. اگر هم کسانی باشند که همت کنند و با رویکردهای فوق الذکر بخواهند آن را مطالعه کنند و کنش هایی را که در بستر این گونه آیین ها رخ نمایی می کند مطالعه کنند، به علم زدگی و عدم درک ماهیت الهی و تفنن زدگی متهم می شوند.

در واقع کتاب اربعین، جهانی دیگر جلد دوم کتاب «مدنیت، عقلانیت، معنویت در بستر اربعین» است که سه فصل دارد که در فصل اول سه نشست تخصصی درباره حماسه بزرگ اجتماعی، مذهبی و سیاسی اربعین را بررسی کرده است. اربعین؛ الهیات اجتماعی و تمدن‌زایی اسلامی، ظرفیت‌های اربعین در تحقق جامعه منتظر مهدوی و اربعین و ارتباطات فرهنگی. در فصل دوم یازده گفتار درباره ابعاد گسترده اربعین ارائه شده است مانند جایگاه قیام حسینی در حرکت تاریخ،فهم اربعین در چارچوب مفهوم اجتماعی، ظرفیت‌های سیاسی‌ـ اجتماعی اربعین و... .

فصل سوم کتاب اربعین، جهانی دیگر نیز به مقالات مرتبط با این واقعه عظیم پرداخته است. مقالاتی همچون ظرفیت‌های تمدنی اربعین، نشانه‌هایی به رهایی؛ خرده‌ روایت‌هایی از راهپیمایی اربعین، ابررویداد اربعین جلوه‌ای از گردشگری دینی.