کتاب سخن پیر قدیم 3 pdf

معرفی کتاب سخن پیر قدیم 3

کتاب سخن پیر قدیم 3 (ضرب المثل های بیرجندی) اثر غلامعلی سرمد، در راه گسترش فرهنگ، آداب و سنن فرهنگی و اجتماعی بیرجند به بررسی مجموعه ای از ضرب المثل های این خطه می پردازد.

جلد اول کتاب سخن پیر قدیم در سال 1376 و جلد دوم آن در سال 1392 به چاپ رسید و اینک جلد سوم این امکان را فراهم نموده است که همه ی علاقه مندان به پژوهش در حوزه های مختلف ادبیات عامیانه و فرهنگ توده از مطالب کاربردی آن بهره مند شوند.

شهرهای مختلف ایران زمین، هر کدام به یک ویژگی شهرت دارند، برخی با شاخص های صنعتی و اقتصادی، برخی به دلیل داشته های خاص مذهبی و بعضی نیز به خاطر ویژگی های فرهنگی و اجتماعی. بیرجند و سایر شهرستان های خراسان جنوبی نیز از جمله مکان هایی هستند که به رغم کویری بودن به فرهنگ و ادب والای مردمانش شهرت دارند که یکی از مصادیق بارز آن، وجود ضرب المثل ها و سخنان نغزی می باشد که از دیرباز میان مردمان این دیار رایج بوده و بر زبان و کلام آن ها جاری بوده است.

واژۀ ترکیبی "ضرب المثل" عربی است که از "ضرب" به معنی زدن، "ال" یا حرف تعریف و "مثل" تشکیل شده و در زبان فارسی نیز به همین صورت به کار می رود، ضمن اینکه تعریف آن آسان نیست. برای مثال در فرهنگ عمید ضرب المثل "آوردن مثل" و "مثل زدن" تعریف شده، ولی فرهنگ معین آن را "آوردن مثل، داستان زدن، آمیختن چیزی را با چیزی" تعریف کرده است.

به طوری که ملاحظه می شود، در هر دو تعریف از واژۀ "مثل" استفاده شده، که بخش سوم ترکیب عربی "ضرب المثل" است و نشان می دهد که پیدا کردن معادل برای "مثل" دشوار بوده، یا مؤلفان دو فرهنگ یاده شده به درستی ترجیح داده اند از همین واژه که تداول عامه دارد استفاده کنند.

ضرب المثل عبارت است از یک تکیه کلام؛ یک جمله یا عبارت کوتاه برای اشاره به نوعی حقیقت یا درس اخلاقی؛ گفته ای که نیاز به توضیح دارد یا چیزی را اثبات می کند. نویسنده در این اثر قصد تعریف ضرب المثل را ندارد، چرا که عملاً این ترکیب بی نیاز از توضیح می باشد و همگان آن را می شناسند و به کار می برند. با این حال، لازم است یادآوری شود که ضرب المثل نشانۀ رابطۀ انسان با خدا، طبیعت، اعتقادات دینی - مذهبی، مردم یا جامعه و به طور کلی با خود محسوب می شود.

از طرف دیگر، در هر منطقۀ جهان و ایران ضرب المثل ها دو خاستگاه اساسی دارند: 1- امثالی که از سایر مناطق، رسانه ها و مطبوعات گرفته شده اند که عیناً یا با تغییراتی در املا و انشای آن ها گفته می شوند؛ 2- امثالی که جنبۀ بومی یا منطقه ای دارند و بیش از هر چیز از شرایط اجتماعی، سیاسی، اقتصادی انسان ها و نیز رابطۀ آن ها با خود و خدایشان حکایت می کنند.

گزیده کتاب سخن پیر قدیم 3 

1. غَر غَر او از ناهُمواری زمینه.

qar qare ow az nāhomvāri zamine

غرغر آب از ناهمواری زمین است.

1. آب بسیار کم است اما چون در زمین ناهموار حرکت می کند، صدای آن بلند به گوش می رسد.

2. به معنی مجازی: آنچه زیاد به نظر می رسد در واقع بسیار کم است.

«غرغر» به معنی غریدن مکرر آب است.

2. غَر غَر اَو، قحطی نو.

qar qare ow, qa-tiye no

غَرغَرِ آب، قحطی نان.

1. طعنه ای است به مردمی کم همّت که علی رغم آب فراوان نمی توانند از راه کشاورزی (باغداری، دامداری) زندگی خود را تأمین کنند. 

2. دعوت ضمنی به کار و کوشش.

3. غریب، غِره.

qarib qere

غریب، غر است.

 در غربت می توان لاف زد یا برای مردم افاده فروخت (با غر و فر رفتار کرد).