پژوهش در ساحت آسیبشناسی آداب و رسوم فرهنگهای معاصر با ظهور اسلام بهویژه فرهنگهای پیرامونی حجاز در گستره رسالت گروه پژوهشی تاریخ و تمدن اسلامی دانشگاه معارف اسلامی قرار داد. در پژوهش این مقطع زمانی از منظر نسبتی که با اسلام و گسترش سرزمینی آن مییابد، حائز اهمیت بوده و بنیاد تبیینها و تفسیرهای پژوهشگران در این ساحت پژوهشی به شمار میرود. از زمره آثار پژوهشی در این زمینه کتاب آسیبشناسی فرهنگ حاکم بر ایران مقارنِ عصر ظهورِ اسلام اثر استاد ارجمند سیدحامد نیازی میباشد.
زمینهها و عوامل روش شناختی و محتوایی گرایش ایرانیان به اسلام
جامعه ساسانی پیش از آنکه از بیرون تهدید شود، از درون آماده انفجار بود.ظلم طبقاتی که مردم را سخت آشفته کردهبود، شورشهای مردمی در سراسر ایران را به اوج میرساند. از اینرو با ورود اسلام به ایران گرایش به دین اسلام روزبهروز افزایش یافت.
مولفههای فرهنگ جاهلی در بعد دینی در ایران
درحوزه معرفتی رگههای جاهلیت بروز و ظهور داشت انحراف فکری در حوزه جانشینی خداوند گسترش یافت؛ چنانکه شاهان ساسانی خود را جانشین خذاوند در روی زمین معرفی میکردند.
خشونتهای مذهبی که در مسحیت آزار تجلی یافته بود و«دیکتاتوری مذهبی» که در قلع وقمع دیگر مذاهب خودنمایی میکرد و در نهایت«قتل عام مذهبی» که در کتابهای تاریخی منعکس شدهاست.
حیات اجتماعی روحانیون زرتشتی بیماری مزمن جاهلی داشت؛ از اشرافیت تا مالپرستی تا نگاه طبقاتی به حیات روحانیون ، و از تحریف در اصول و مبانی دین زرتشت تا دولتی کردن این دین .