ترجمۀ حاضر بخشی از پژوهشهای نیکولای ولادیمیروویچ خانیکوف، جغرافی دان دانشمند روسی طی سفر او به ایران در سال های 59 - 1858 است که با عنوان گزارش سفر به بخش جنوبی آسیای مرکزی در مجموعه آثار این نویسنده دربارۀ ایران به چاپ رسیده است. خانیکوف قبل از اقدام به کاوشهای علمی در شرق و مرکز ایران، بارها به کشور ما سفر کرده و علاوه بر آن، چند سال به عنوان نمایندۀ سرکنسولگری روس در تبریز اقامت داشته است. وی در آن ایام وقت خود را صرف مسافرت به شهرهای مختلف، مطالعۀ اوضاع سیاسی و اجتماعی ایران و تعیین موقعیت جغرافیایی مناطق اطراف حوزۀ مأموریت خویش میکرد. در سال 1852 از طریق سقّز و بانه تا همدان پیش رفت و به اکتشافات جغرافیایی پرداخت و در بازگشت، از راه بیجار به پایتخت رهسپار شد. در نقشه ای که با استفاده از روش علمی از وضعیت دریاچه ارومیه تهیه کرد، برخی از کاستی های نقشه هایی را که جهانگردان قبلی از این محل ترسیم کرده بودند، برطرف ساخت. ضمنا مناطق شمالی و شمال غرب ایران را سراسر درنوردید و در زمینۀ مختصات طبیعی این نواحی، همواره با به کارگیری شیوه های علمی، به مطالعات گسترده ای دست زد و موقعیت صحیح بسیاری از نقاط را روی نقشۀ ایران تعیین و شماری از اشتباهات کاشفان پیش از خود را تصحیح کرد؛ ضمن آنکه در زمینۀ نژادشناسی بررسی های ارزنده ای انجام داد. از سوی دیگر، طی تمام این سال ها به مطالعۀ خاطرات سفر و گزارشهای جهانگردان و نیز بررسی تحقیقات و کاوشهای آ نها دربارۀ ایران، به ویژه شرق و مرکز آن همت گماشت و با علاقۀ بسیار و کنجکاوی و وسواس علمی ستایش آمیز، آ نها را نقد و بررسی کرده بود، ...