دستان نامه پارسی (جلد اول)

«داستانِ مَثَل»: داستان یا قصه یا حکایت و یا ماجرایی است که به نحوی به مَثَل یا حکمت (عبارتِ حکمی) مربوط است. زیرا معمولاً از آن داستان، عبارت و کلامی ایجاد شده که به صورت مَثَل درآمده و بین مردم رایج گردیده و آن را به عنوان «ضرب‏ المثل» به کار می ‏برند. در اینجا لازم به یادآوری است که عکس این مطلب هم امکان ظهور دارد یعنی چه ‏بسا براساس جمله و عبارتی داستان مَثَلی ساخته شده است.

داستان‏ های امثال دارای ویژگی ‏هایی هستند که اهمِّ آن‏ ها بدین قرار است: وجود شوخی و طنز و ریشخند و گاه بی ‏نزاکتی در بیان آن ‏ها؛ بزرگنمایی و اغراق؛ وجود تناقض در بیان؛ سادگی بیان؛ وجود سفسطه و توجیه؛ حاضرجوابی؛ همچنین تصویری و جاندار بودن.

برای داستان‏ های امثال نمی‏ توان ساختار واحدی را معین کرد، زیرا هر گونه ‏ای از آن مانند حکایت، افسانه، داستان واقعی و مانند آن ‏ها، دارای معیار خاص خود است.

همچنین از نظر حجم متفاوتند، برخی بسیار کوتاه و گروهی کمی بلند و تعدادی بلند و مفصل هستند. از نظر شناخته و مشهور بودن نیز برخی بسیار شناخته و معروفند و اغلب شنوندگان یا خوانندگان از آن آگاهی دارند و به محض به کار رفتنِ مَثَل، داستانش را به یاد می ‏آورند و گروهی تنها نزد اهلِ ادبیات نویسندگان و شاعران و هنرمندان و افراد باسواد شناخته شده ‏اند.