سبکِ زندگی، بازتابی از فرهنگِ جامعه است که در صورتِ سازگاری با آموزههای وحیانی و خرد انسانی، سعادتِ مادی و معنوی فرد و اجتماع را به ارمغان میآورد. اسلام با تأکید بر این مهم، نقش مهمی را در ارتقای زندگی بشری به نمایش مینهد و با ارائه راهکارهای گوناگونِ فرهنگی، اجتماعی و به خصوص اقتصادی که در آموزههای گران سنگِ فقیهانِ شیعه نمود یافته است، چشم اندازهای روشنی را در پیشبرد رسالتِ زندگیساز خود ترسیم میکند.
کتاب قوانین مصرف صحیح از نگاه اسلام چیست؟، اثر جواد ایروانی و علی جلائیان اکبرنیا؛ اصول و شاخصههای مصرف صحیح و کارآمد برگرفته از آموزههای دینی را بررسی میکند. اصولِ یادشده به طور کلی در دو مبحثِ اصولِ مصرف عمومی و اصولِ الگوهای مصرفی ویژه، مطرح شده است.
یک. جایگاه اعتدال در مصرف
در آموزههای دینی، جایگاه اصل اعتدال در مصرف و شمول و ثبوت آن را به خوبی میتوان دریافت. در این آموزهها، از اصل اعتدال، با تعابیری چون «قصد»، «اقتصاد»، «قوام» و «وسط» یاد شده است که هر یک، افراط و تفریط در اقتصاد را نکوهیده است. قرآن کریم در بیانی استوار، بر رعایت میانهروی در هزینههای زندگی و پرهیز از زیادهروی و سختگیری تأکید فرموده است: {وَالَّذینَ إِذا أَنْفَقُوا لَمْ یُسْرِفُوا وَلَمْ یَقْتُرُوا وَکَانَ بَیْنَ ذَلِکَ قواما} و کسانی که هر گاه انفاق کنند، نه اسراف مینمایند و نه سختگیری بلکه در میان این دو، حد اعتدالی دارند. مراد از انفاق در این آیه، به دلیل اطلاق و نیز روایت ذیل، هزینه کردن برای زندگی است. در روایتی چنین آمده است که شخصی از حضرت رضا (ع) دربارهی چگونگی تأمین نیازهای خانواده پرسید. امام (ع) فرمود: بین دو کار ناپسند قرار دارد.
آیا نمیدانی که خداوند زیادهروی و سختگیری را ناپسند دانست و فرمود: والذین إذا انفقوا.... از امام صادق (ع) روایت شده است که فرمود: ولکن المال مال الله یضعه عند الرجل ودائع، وجوز لهم أن یأکلوا قصداً ویشربوا قصداً ویلبسوا قصداً ویرکبوا قصداً وینکحوا قصداً ویعودوا بما سوی ذلک علی فقراء المؤمنین....؛ لیک مال، از آنِ خداوند است که آن را به رسم امانت، نزد آدمی نهاده است و به آنان اجازه داد تا با میانهروی بخورند و بیاشامند و در حد میانه بپوشند، مرکبی در حد متوسط داشته باشند و با رعایت میانهروی ازدواج نمایند و مازاد آن را به فقیران مؤمن بازگردانند.