انسان از آغاز تولد درحال تعلیم و تربیت است. تعلیم به معنای آموزش و یاد دادن چیزی به دیگری است. تربیت نیز به معنای سازندگی و پرورش‌ شخصیت است. با تربیت می‌توان افراد را پرورانید، ساخت و در نتیجه، اجتماعی را دگرگون کرد.

تربیت باید با برنامه دقیق و حساب شده انجام گیرد تا موفقیت‌آمیز باشد. درنتیجه تنها در تربیت پند و اندرز کافی نیست، بلکه باید موانع برطرف شود و نیز شرایط فراهم باشد تا زمینه‌ی تربیتی حاصل شود. بهترین دوران برای تربیت، هرفرد دوران کودکی است. به عبارت دیگر زمانی که هنوز شخصیت فرد شکل نگرفته است و زمینه‌ای مناسب برای پرورش هر بذری است.

مسئولیت این امر حساس در مرحله اول بر عهده پدران و مادران است. اما تربیت کار ساده‌ای نیست، بلکه فن بسیار ظریف و حساسی است .

که کاردانی و اطلاعات کافی و تجربه و بردباری و قاطعیت لازم دارد. متأسفانه اکثر پدران و مادران با فن تربیت آشنا نیستند و به همین جهت غالب کودکان با برنامه‌ای حساب شده و درست پرورش نمی‌یابند و خودبخود و به شیوه‌های خودرو و تقلیدی بزرگ می‌شوند.

مریم سرشاد در کتاب عوامل موثر در تربیت کودک عواملی که در تربیت کودک اثرگذار هستند را معرفی می‌کند تا با شناخت این عوامل بهتر بتوانید در تربیت کودکان بکوشید.

گزیده کتاب عوامل موثر در تربیت کودک

تربیت دارای اقسامی است که مهم‌ترین آن‌ها عبارت است از:
۱ . تربیت جسمی
مقصود از تربیت جسمی آن است که مربّی، اعمّ از پدر و مادر و دیگران، کودک را در برابر سرما و گرما و آفات و حوادث مختلف، از آسیب محافظت نماید و حوایج مادّی او از جهت بهداشت و نظافت و تغذیه و دیگر امور برطرف سازد، بنابراین آن‌چه مربوط به حضانت طفل است، تربیت جسمی محسوب می‌شود.
۲ . تربیت ایمانی
مقصود از تربیت ایمانی، پرورش و ربط دادن کودک به اصول اعتقادی است، مانند اعتقاد به خداوند متعال، رسولان الهی، ملائکه، ائمّه اطهار (علیهم‌السّلام) و دیگر مبانی اعتقادی و نیز وادار نمودن طفلی که مفهوم عبادت (مانند نماز و روزه) را می‌شناسد به انجام آن و نیز به تلاوت قرآن و دوستی اهل‌بیت پیامبر (علیهم‌السّلام).
۳ . تربیت اخلاقی
مقصود از آن، پرورش و ربط دادن کودک به فضائل اخلاقی و وجدانی است بدین‌ترتیب که اخلاق پسندیده را به او تلقین کرده و در جهت پذیرش و تخلّق و عادت به آن‌ها سعی وافر نماید.
۴ . تربیت عقلی
مقصود از آن، کمک فکری به کودک است به‌گونه‌ای که عقل و استعداد وی در دراز مدّت قوی و بارور گردد و بتواند آن‌چه به نفع اوست از علوم و فنون را بیاموزد و از آن‌چه به ضرر اوست دوری گزیند.