کتاب حماسه سرایی در ایران، با قلم ذبیح الله صفا به رشته تحریر درآمده و در انتشارات امیرکبیر منتشر و در دسترس علاقه مندان به کتاب های تاریخ و علوم انسانی قرار گرفته است.
داستان ها و روایات قدیم اگر چه ماخذ و منشاء حماسه است ولی به تنهایی از مزایای یک منظومه ی حماسی عاطل می باشد و در آوردن آن ها به صورت کامل حماسی یقینا نتیجه ی طبع هنرمندی و قدرت استادی است که همت بر نظم آن ها گمارد. این عمل از راه افزودن عناصری صورت می گیرد که بعضی از آن ها تنها معنوی و بعضی دیگر کلامی و لفظی است. آهنگ پهلوانی و طرز بیان و انتخاب کلمات و عبارات و دقت در استفاده از آنچه برای تحریک حس پهلوانی مردم لازم است، چون جملگی با هم گرد آیند باعث می شوند که یک روایت پهلوانی ساده و غیر محرک و خشک به منظومه ی حماسی زیبا و محرک و دلپذیری مبدل شود. شاعری که در تبدیل روایت پهلوانی به منظومه ی حماسی از این عوامل خوب استفاده کرد اثر او شهرت ملی و جهانی پیدا می کند و هر چه قدرت شاعر در استفاده از آن وسایل کمتر باشد اثر منظومه ی حماسی او ضعیف تر خواهد بود.
«حماسه» شکلی از شعرهای وصفی می باشد که بر اساس وصف «اعمال و رفتارپهلوانی و افتخارات فردی یا قومی» شکل می گیرد. به طریقی که دارای نشانه و سمبل های گوناگون زندگانی آنان می باشد. در متون حماسی؛ منش، رفتار و کردار پهلوانی در قالب قصه و داستان به نمایش در می آید. «حماسه» انواع مختلفی نظیر؛ «حماسه طبیعی و ملی، حماسه مصنوع» دارد.
کتاب حماسه سرایی در ایران به روایت «حماسه های ایرانی» از کهن ترین آثار تا کتاب های قرن چهاردهم هجری پرداخته و این قِسم و گونه ادبیات را تماما به تصویر کشیده است.
مطالب کتاب حماسه سرایی در ایران بدین صورت منظم گشته که هر یک از موضوعات کلی را به گفتاری اختصاص و آنگاه آن موضوع کلی و عظیم را به چند فصل و هر فصل را به چند عنوان تقسیم نموده تا مطالعه و فهم مسائل برمخاطب آسان باشد.
در نخستین گفتار کتاب از تکوین حماسه و روایات و افکار حماسی در ایران و تدوین آن ها از قدیم ترین ایام تاریخی سخن می رود. این گفتار به سه فصل منقسم می شود: فصل اول در تکوین روایات ملی و حماسی - فصل دوم در تدوین روایات و داستان ها از قدیم ترین ایام تاریخی تا ظهور ادبیات فارسی - فصل سوم در تدوین روایات ملی به زبان فارسی.
در گفتار دوم از آثار حماسی پیش از اسلام یعنی پشت ها وایانکارزریران و کارنامه ی اردشیر بابکان سخن به میان آمده است.
موضوع گفتار سوم تحقیق در منظومه های حماسی ایران در عهد اسلامی یعنی مهم ترین ادوار حماسه سرایی در ایرانست. در این باب پس از تحقیق اوضاع اجتماعی ایران بعد از غلبه ی عرب و تسلط ترکان و ارتباط آن اوضاع با ظهور حماسه های ملی و دینی و تاریخی، سه فصل بزرگ به عناوین حماسه های ملی - حماسه های تاریخی - حماسه های دینی آمده و نزدیک به تمام آثار حماسی ایران از انواع سه گانه ی مذکور مشروح افتاده است.
گفتار چهارم کتاب مختص است به بنیاد داستان ها یعنی تحقیق در داستان شاهان و پهلوانان و مشاء روایات و افسانه های ملی از اوستا تا کتب تاریخی و داستانی پهلوی و عربی و فارسی. در این گفتار ریشه ی داستان ها و اسامی داستانی در قدیم ترین روایات و آثار حماسی ایران یعنی ادبیات اوستایی و پهلوی جست و جو می شود. این گفتار سه فصل بزرگ دارد: فصل اول شاهان - فصل دوم پهلوانان - فصل سوم دشمنان ایران (دیوان - تورانیان - رومیان - تازیان).
امید می رود که با این بحث مفصل یکی از مباحث مهم ادبیات فارسی تا درجه ای روشن گردد و از این راه خدمتی به ایران و ایرانیان صورت گیرد.
فصل اول: شاهان
الف - پیشدایان
کلمه ی پیشدادی و جمع آن پیشدادیان منسوبست به پیشداد و بر دسته ای از شاهان اطلاق می شود که میان دوره ی کیومرث و کیقباد زندگی می کرده و بر ایرانشهر حکمروایی داشته اند.
کلمه ی پیشداد معادل یک کلمه ی اوستایی به همین معنی است که عبارتست از «پرذات». پرذات مرکب است از دو جزء «پر» یعنی پیش که معادل پهلوی آن پِش (پیش بایا مجهول) است و «ذات». کلمه ذات را صرف نظر از املاء اوستایی به دو گونه می توان معنی کرد. در صورت اسمی یعنی آیین و قانون (داد، پهلوی؛ دات) و در صورت مفعولی یعنی خلق شده، مخلوق (از مصدر «دا» یعنی خلق کردن). از همین جزء اخیر اختلافی در باب اسم مرکب پرذات بین محققان ایجاد شده است. بدین ترتیب که بسیاری از محققان آن را «پیش از آیین» یا «نخستین کسی که آیین آورد» و بعضی «نخستین مخلوق» ترجمه کرده اند ولی به گمان ما ترجمه ی اخیر تا حدی دور از تحقیق است چه املاء مصدر «دا» در اوستا (خلق کردن - در فارسی باستان یا پارسی هخامنشی هم به همین شکل آمده است و «ادا» یعنی خلق کرد) و اسم مفعول آن «دات» با کلمه ی «ذات» فرق دارد و بنا بر این اشتباه در معنی کلمه ی ذات و نهادن معنی یکی از دو کلمه ی دات (مخلوق) وذات (آیین) به جای یکدیگر دور از تحقیق می نماید. در تفسیر پهلوی فرگرد بیستم و ندیداد در معنی پرذات چنین آمده است که از آن جهت پیشدادیان را بدین نام می خوانند که ایشان نخستین کسانند که آیین پادشاهی (دات ای خوناییه) را معمول داشته اند.
در روایات مذهبی مزدیسنان تاریخ بشر ظاهرا به سه دوره تقسیم می شود: نخست عصر مردمی به نام «پرذات» که ذکر آن گذشت. دوم دوره ی گروهی موصوف به صفت «پئوئیریونکئیش» یعنی نخستین آموزندگان کیش یا نخستین دینداران که مرکب است از دو جزء پئوئیریو یعنی نخستین و تکئیش که معادل آن در زبان فارسی کیش است.- سوم دوره ی مردمی به نام.. .
ذبیح اللّه صفا در ۱۶ اردیبهشت ۱۲۹۰ در شهمیرزاد از توابع استان سمنان متولد شد. پدرش سید علی اصغر صفای شهمیرزادی در شهر بابل ببه تحارت مشغول بود. دوره ی آموزش ابتدایی را در سال ۱۳۰۴ در بابل تمام کرد. پس از آن راهی تهران شد و در دبیرستان های سیروس و دارالفنون درس خواند و در سال ۱۳۱۲ تحصیلات متوسطه را تمام کرد. او برای گذراندن تحصیلات بالاتر به دانشسرای عالی و دانشکده ی ادبیات رفت و در رشته های ادبیات و تعلیم و تربیت لیسانس گرفت و سپس در دوره دکتری همین رشته تحصیل کرد، تا آنکه در سال ۱۳۲۱ با پذیرش رساله ی او با عنوان «حماسه سرایی در ایران» به چاپ رسید.
دکتر ذبیح اللّه صفا پس از سال ۱۳۵۷ در آلمان اقامت داشت و در تاریخ ۹ اردیبهشت ۱۳۷۸ در شهر لوبک آن کشور از دنیا رفت.
نسخه الکترونیک کتاب حماسه سرایی در ایران را می توانید از طریق نرم افزار فراکتاب دانلود کنید و سپس در کتابخوان فراکتاب آن را مورد مطالعه قرار دهید.
مشخصات کتاب حماسه سرایی در ایران در جدول زیر آورده شده است:
مشخصات | |
ناشر: | امیر کبیر |
نویسنده: | ذبیحالله صفا |
تعداد صفحه: | 700 |
موضوع: | ادبیات |
قالب: | الکترونیک |