کتاب منظومه فکری امام خمینی (ره) به قلم حجتالاسلام والمسلمین عبدالحسین خسروپناه و جمعی دیگر از پژوهشگران توسط سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی منتشر شده است. این کتاب درصدد است تا با مطالعه مجموعه مکتوبات و منشورات و بیانیهها و سخنرانیهای بنیانگذار نظام جمهوری اسلامی، امام خمینی (ره)، هندسه و منظومه معرفتی ایشان را به نگارش درآورد.
منظومه فکری مجموعهای نظاممند، متشکل از اجزا و عناصر مرتبط و هدفمند، با محوریت هسته مرکزی، در عرصه نظام بینشی، منشی و کنشی است. نظام بینشی میتواند دارای زیرنظامهای متعددی از جمله نظامهای معرفتشناختی، انسانشناختی، ولایتشناختی،اسـلامشناختی، جهانشناختی،جامعهشناختی و… باشد. نظام منشی و رفتاری بیانگر بایدها و نبایدهای ارزشی، اعم از اخلاقی، تربیتی، معنوی و … است. نظام کنشی و اجتماعی نیز دربردارنده هست و نیستها و بایدها و نبایدهای اجتماعی است. مجموعه نظامهای سیاسی، اقتصادی، مدیریتی، قضایی، دفاعی ـ امنیتی و… از اجزای نظام کنشی و اجتماعی محسوب میشوند.
کتاب منظومه فکری امام خمینی (ره) نشان میدهد که منظومه فکری امام، بیانگر گفتمان و جریان فکری ـ فرهنگی ویژهای است که هم ادامه دهنده گفتمان فکری علمای گذشته است و هم با رویکرد اجتهادی به مسائل معاصر میپردازد. محوریت و هسته مرکزی این منظومه، (توحید) است و دربردارنده سه نظام بینشی و منشی و کنشی است، نظام کنشی یا اجتماعی بر اساس اهداف اجتماعی یعنی آزادی، استقلال، عدالت، پیشرفت و تمدن تدوین شده است. این کتاب درصدد است تا به مخاطب نشان دهد که منظومه فکری امام از نظامی هماهنگ برخوردار است؛ به گونهای که اجزای آن یک کل نظاممند را تشکیل میدهند.
منظومه فکری امام خمینی (ره) در یک مقدمه و چهار بخش اصلی به شرح زیر سامان یافته است.
مقدمه: مشتمل بر تعریف ،ضرورت ،روش منطق، ساختار و غیره
بخش اول: نظام بینشی و جهانبینی امام و رهبری؛ مباحث مربوط به منطق فهم اسلام و مباحث خداشناسی، توحید، ولایتشناسی، اسلامشناسی، جهانشناسی اسلامی، انسانشناسی و جامعه اسلامی است. توحید محور و مرکز اصلی منظومه فکری و اجتماعی امام و رهبری به شمار میآید.
بخش دوم: نظام منشی و رفتاری امام و رهبری است که به مباحث معنوی اخلاقی، تربیتی و عبادی میپردازد.
بخش سوم: نظامهای اجتماعی امام و رهبری است که دربردارنده نظام فرهنگ اسلامی، نظام علمی اسلام، نظام مدیریت اسلامی، نظام سیاست اسلامی، نظام اقتصاد اسلامی، نظام حقوق اسلامی، نظام قضایی اسلام، نظام امنیتی - دفاعی است.
بخش چهارم: اهداف نظام اجتماعی از دیدگاه امام و رهبری، یعنی استقلال اسلامی، آزادی اسلامی، عدالت اسلامی، پیشرفت اسلامی، تمدن اسلامی است.
اگر فردی در حق کسی نیکوکاری احسان و نعمتی اعطا کند، عقل حکم میکند شخص متنعم در حد مقدور و به حسب مقدار نعمت و انگیزه احسانکننده، از او سپاس تشکر و قدردانی نماید و ترک چنین خصلتی را عقل ناپسندیده، مذموم و ناسپاسی میشمارد. حال سؤال این است که انسان که از نعمت وجود سلامتی ذهن و عقل، هم چنین نعمتهای مختلف و بیکران دنیا برخوردار است، آیا لازم است که از نعمتبخش خویش، سپاس و تشکر نماید یا نه؟ عقل در اصل وجوب سپاس تردیدی به خود راه نمیدهد و لکن هستیبخش و آفریننده این جهان با عظمت را، اول باید شناخت تا بتوان از او تقدیر و سپاس کرد؛ چرا که حقیقت شکر بدون شناخت منعم امکانپذیر نیست.
روشن است چگونگی شناخت مبدأ و هستیبخش جهان و انسان در گرو بحثهای خداشناسی است تا بدینسان بتوان آقا و نعمتبخش خود را شناخت و از او اظهار تشکر و امتنان نمود، اما انسان مبدأ نعمتهای دنیوی را نشاخته و آنها را به اسباب و علل مادی و دنیوی نسبت میدهد. بدینسان به منعم واقعی خود جاهل گشته و به تبع آن نیز از شکر آن باز میماند؛ لذا قرآن با زبان سرزنش به این واقعیت اعتراف میکند «قلیل من عبادیّ الشّکور» .