کتاب اندیشه های کلامی شیخ طوسی رحمه الله، مجموعه مقالاتی است به قلم پژوهشگرانِ وقت گروه فلسفه و کلام دانشگاه علوم اسلامی رضوی، که زیر نظر استاد ارجمند، مرحوم دکتر محمود یزدی مطلق (فاضل) به رشتۀ تحریر درآمد و در سه جلد به چاپ رسید.
مرکز پژوهش دانشگاه علوم اسلامی رضوی با تمام شدن نسخ این کتاب در بازار و درخواست مخاطبان گرامی، بر آن گردید تا به تجدید چاپ آن اقدام کند و برای استفادۀ آسانتر و نیز کاهش هزینۀ خرید کتاب، سه جلد را در یک جلد تنظیم نماید. در این چاپ دو مقدمۀ جلد اول و سوم که به قلم مرحوم یزدی مطلق تحریر یافته بود، بیکموکاست و بیآنکه با هم تداخلی یابند، در آغاز آورده شده است. مقدمۀ اول نگاهی تاریخی به کلام امامیه دارد و مقدمۀ دوم دربارۀ زندگی و آثار شیخ طوسی است.
کتاب اندیشه های کلامی شیخ طوسی رحمه الله، شامل 26 مقاله است که نظرات کلامی شیخ طوسی را بهطور دقیق و روشن بررسی میکند. از میان این مقالات، دو مقالۀ «شیعه و جدال احسن» و «درآمدی بر اندیشه های کلامی شیخ طوسی» به قلم مرحوم یزدی مطلق نگارش یافته است. در چاپ حاضر، هر مقاله فصلی از کتاب را تشکیل میدهد.
اگر بخواهیم با کلام قرآن آشنا شویم، باید به روش شیعه نسبت به این کتاب مقدس توجه کنیم. شیعه نسبت به قرآن، نهایت احترام را قائل بود، نه مانند آن ها که کورکورانه در مقابل آن سرِ تعظیم فرود آوردهاند، بدون آنکه به عظمت و ارزش معنای آن پی برند. شیعه به قرآن توجه میکرد، نه مانند آن ها که پیوسته میکوشیدند تمام آیات کریمه را مطابق عقل خویش توجیه کنند و چنانچه نمیتوانستند به حقیقت آیهای پی برند، با کمک آراء بیگانه، مشکل خود را حل مینمودند.
شیعه امامیه عقیده دارد که قرآن دارای دو نوع از حقایق است؛ اوّل آن حقایقی که عقل از درک آن کوتاه است و آن را حقایق توقیفیَّه گویند. دوم آن دسته از حقایقی که قرآن صریحاً؛ عقول و افکار را به درک آن برانگیخته و میدان وسیعی برای تاختن توسن خرد در اختیار نهاده و با بیان همین دسته از احکام است که درخت تنومند علم و معرفت را بر روی زمین غرس کرده و حیات و شور تازهای به زندگی بشری بخشیده است.
مثلاً قرآن کریم درباره مبدأ آفرینش و خدا اشاره به وحدت و فاعلیت مطلقه پروردگار کرده است. این نظریه درست در مقابل فکر یونانی و تصویری است که مسیحیان از خدا داشتهاند و او را «رب النوع» یا «رب الانواع» یا «اقنوم» و یا «محرک اوّل» معرفی می کردهاند.