کتاب پژوهشهای نوین در فقه خانواده به همت گروهی از پژوهشگران دانشگاه مذاهب اسلامی تهیه و تدوین شده است. ﺧﺎﻧﻮاده در اﺳﻼم دارای ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺑﻠﻨﺪی اﺳﺖ. در ﺑﺮﺧﯽ ﺗﻌﺎﺑﯿﺮ از ﺧﺎﻧﻮاده ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﮐﻮﭼﮏ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﺠﺘﻤﻊ ﯾﺎ ﮐﺸﻮر ﺑﺎ ﻋﻨﻮان ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺰرگ ﯾﺎد ﻣﯽﺷﻮد. اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻮاده ﺑﺎ ﮐﻮﭼﮑﯽ ﺧﻮد اﻋﻀﺎ و ارﮐﺎﻧﯽ دارد ﮐﻪ در ﯾﮏ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺰرگ دﯾﺪه ﻣﯽﺷﻮد.
از اﯾﻦ رو، اﺳﻼم ﺑﺮای ﺧﺎﻧﻮاده، ﻓﻘﮭﯽ ﺟﺎﻣﻊوﻣﺎﻧﻊ دارد ﮐﻪ درﺑﺮدارﻧﺪه ﺗﻤﺎم اﺑﻌﺎد ﯾﮏ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﯾﺪﺋﺎل و ﻣﺘﮑﺎﻣﻞ اﺳﺖ. اﯾﻦ اﺑﻌﺎد را ﻣﯽﺗﻮان آداﺑﯽ، اﺧﻼﻗﯽ و اﺣﮑﺎﻣﯽ داﻧﺴﺖ. ﺧﺎﻧﻮاده ﺑﺨﺸﯽ از آداب ﻻزماﻻﺟﺮا را درﺑﺮدارد ﮐﻪ ﺑﺮﺧﯽ آداب ورود و ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺧﺎﻧﻮاده و ﺑﺮﺧﯽ آداب اﺳﺘﻤﺮار اﯾﻦ ﻧﮭﺎد ﻣﻘﺪس اﺳﺖ. در ﮐﻨﺎر اﯾﻦ آداب ﺑﺮﺧﯽ از ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻟﺰاﻣﺎت ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ، ﺷﺮﻋﯽ و اﺧﻼﻗﯽ وﺟﻮد دارد. ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ، ﺑﺮﺧﯽ از اﯾﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﺣﮑﺎم ﺷﺮﻋﯽ ﻻزماﻻﺟﺮا اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ رﻋﺎﯾﺖ آنها ﺑﻘﺎی ﺧﺎﻧﻮاده ﺗﻀﻤﯿﻦ ﻣﯽﺷﻮد.
ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی ﺣﻘﯿﻘﯽ واژه ﻧﮑﺎح ﻣﯿﺎن ﻋﻠﻤﺎی ﻣﺬاھﺐ اﺳﻼﻣﯽ اﺧﺘﻼف وﺟﻮد دارد. ﻧﻈﺮ راﺟﺢ و ﻣﺸﮭﻮر در ﺑﯿﻦ ﻓﻘﮭﺎی ﻣﺬاھﺐ اﺳﻼﻣﯽ، اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ واژه ﻧﮑﺎح ﺣﻘﯿﻘﺘﺎً ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی ﻋﻘﺪ اﺳﺖ. ﻃﺮﻓﺪاران اﯾﻦ دﯾﺪﮔﺎه ﺑﺮای اﺛﺒﺎت ﻧﻈﺮﯾﻪ ﺧﻮد ﺑﻪ دﻻﯾﻠﯽ از ﻗﺮآن، ﺳﻨﺖ و ﻋﻘﻞ اﺳﺘﻨﺎد ﮐﺮدهاﻧﺪ. اﯾﻦ ﮔﺮوه ﺑﺮ اﯾﻦ ﻋﻘﯿﺪهاﻧﺪ ﮐﻪ واژه ﻧﮑﺎح در ﻗﺮآن در ﺗﻤﺎﻣﯽ آﯾﺎت ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی ﻋﻘﺪ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ. در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮔﺮوه دﯾﮕﺮی از ﻓﻘﮭﺎ ﻧﮑﺎح را ﺣﻘﯿﻘﺖ در ﻣﻌﻨﺎی وﻃﯽ و ﮔﺮوھﯽ آن را ﻣﺸﺘﺮک ﺑﯿﻦ دو ﻣﻌﻨﺎی وﻃﯽ و ﻋﻘﺪ داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ. ﺑﺮﺧﯽ از ﻓﻘﮭﺎ ﻧﯿﺰ آن را ﺑﻪ-ﻣﻌﻨﺎی ﺿﻢ ﺑﯿﺎن ﮐﺮده اﻧﺪ.
ھﺮ ﯾﮏ از اﯾﻦ ﮔﺮوه ها ﺑﺮای اﺛﺒﺎت ﻧﻈﺮﯾﻪ ﺧﻮد ﺑﻪ دﻻﯾﻠﯽ از ﺟﻤﻠﻪ آﯾﺎت ﻗﺮآن، اﺣﺎدﯾﺚ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ(ص) و دﻻﯾﻞ ﻋﻘﻠﯽ اﺳﺘﻨﺎد ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ. ﻧﻈﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﭘﺬﯾﺮش و راﺟﺢ، ﻗﻮل ﮔﺮوه اول اﺳﺖ؛ ﭼﻪ ذﮐﺮ ﺟﻤﺎع و وﻃﯽ اﻣﺮی ﻗﺒﯿﺢ ﺑﻮده و ﻋﺮﻓﺎً ﺧﻼف ادب ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽﺷﻮد. ﻧﯿﺰ در ﻗﺮآن ﺻﺮﻓﺎً ﺑﻪﻣﻌﻨﺎی ﻋﻘﺪ آﻣﺪه و ﺻﺤﺖ ﺳﻠﺐ ﻣﻌﻨﺎی وﻃﯽ از واژه ﻧﮑﺎح، دﻻﻟﺖ ﺑﺮ ﻣﺠﺎزی ﺑﻮدن اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻧﮑﺎح در ﻣﻌﻨﺎی وﻃﯽ دارد. اﺧﺘﻼف در ﻣﺴﺎﺋﻠﯽ ﭼﻮن ﺷﮭﺎدت در ﻧﮑﺎح و اﯾﺠﺎد ﻣﺤﺮﻣﯿﺖ ﻣﺼﺎھﺮﺗﯽ در اﺛﺮ زﻧﺎ، از ﺗﻮاﺑﻊ و آﺛﺎر اﺧﺘﻼف در اﯾﻦ بحث است.