کتاب تاریخ اسلام از منظر قرآن نوشته یعقوب جعفری توسط انتشارات دفتر نشر معارف منتشر شده است. رسالت جاودانه قرآن به هیچ روی به مسایل عقیدتی، اخلاقی و فروع احکام محدود نبوده و نیست بلکه به هدایت و سعادت دنیوی و اخروی انسان نظر دارد و در این میان توجه به تاریخ و زندگی پیشینیان حایز اهمیت فراوان بوده است. قرآن کریم از زندگی پیشینیانی سخن به میان آورده است که بدلیل تاریخ طولانی آنها جز خدا از آنان آگاهی ندارد و با هدف لقد کان فی قصصهم عبره لاولی الالباب به نقل شمهای از پدیدههای تلخ و شیرین روزگار آنان پرداخته است.
اشاره به سرفصلهای عبرتآموز زندگانی پیامآور الهی بخشی از اهتمام قرآن به سرگذشت پیشینیان است، چنان که اختصاص آیات زیادی از قرآن کریم به بیان تاریخ و سرگذشت پیشینیان بسیار آموزنده است. واقعی بودن نقلها و تحلیلها (انّ هذا لهو القصص الحق)، برخورد اصلاحی با تحریفهای راهیافته در تاریخ و زندگی انبیا و اولیا، گزیدهگویی در نقل رخدادها، توجه به همه استعدادها و امکانات موجود در نظام هستی و نقش هریک در حرکت تاریخ و... برخی از ویژگیهای گزارشهای تاریخی قرآن است.
آشنایی با ماهیت تاریخ و رویدادهای مهم صدر اسلام و آگاهی از دگرگونیهای بنیادینی که پیامبر اکرم صلیاللهعلیهوآله در جامعه جاهلی جزیرهالعرب پدید آورد، از منظر وحی (به روایت قرآن) هم بسیار دلنشین است و هم سودمند.
در کتاب تاریخ اسلام از منظر قرآن آمده است که آشنایی با تاریخ صدر اسلام و سیره نبوی و آگاهی از چگونگی تعامل یا تقابل مخاطبان پیامبر اسلام (ص) با دعوت جدید، و تحلیل حوادث آن دوره، از نیازهای نخستین یک مسلمان فرهیخته است و از آنجا که رفتار و سکوت پیامبر مانند سخن او یک حجت شرعی است، بررسی حوادث زندگی آن حضرت می تواند مبنای خوبی برای درک و فهم درست احکام و معارف اسلام باشد.
با وجود اهمیت این امر و فراوانی و تنوع کتابها و منابع تاریخی، با تأسف، در روایات تاریخی کاستی ها، پیچیدگی ها و حتی اختلاف هایی وجود دارد که چهره حقیقت را در هاله ابهام قرار می دهد و تحقیق را دشوار می سازد. جای بسی خرسندی است که بسیاری از این حوادث در آیات قرآن کریم بیان شده و می توان به عنوان منبعی مطمئن از آن بهره مند شد.
قرآن کتاب تاریخی نیست، ولی گاهی برای هدف های تربیتی خود به ذکر برخی از حوادث تاریخی مانند زندگی پیامبران و امتهای پیشین و حوادث عصر پیامبر می پردازد. قرآن در بیان این رخدادها شیوه خاصی دارد و اجمال و تفصیل، آغاز و انجام مطلب و استخدام واژه ها همگی تابع هدفی خاص است.
از این رو، گاهی ترتیب تاریخی حوادث رعایت نمی شود و گاه یک حادثه که از نظر مورخ، حادثه کم اهمیتی است به تفصیل مورد بحث قرار می گیرد و با تحلیل های خاصی از زاویه های گوناگون بررسی می شود یک نمونه آن اجازه خواستن منافقان و برخی از مسلمانان سست ایمان از پیامبر برای شرکت نکردن در جنگ تبوک است، که موضوع هشت آیه از سوره توبه است. در مقابل، گاهی یک حادثه طولانی فقط با یک اشاره گذرا مورد توجه قرار می گیرد و چه بسا برخی از حوادث که در کتابهای سیره به طور مفصل آمده، در قرآن هیچ از آن یاد نشده است. همچنین قرآن در بیان حوادث تاریخی به انگیزه ها و پیامدهای مادی آن بسنده نمی کند، بلکه به آثار معنوی و اخروی نیز اشاره می کند...