کتاب راهنمای زبان سنسکریت، که نوشتهٔ دکتر محمدتقی راشد محصل، است، دربردارندهٔ پیشگفتار، پنج گفتار و سه فهرست است. نویسنده در پیشگفتار به زبان هندی باستان پرداخته و موقعیت آن را در خانوادهٔ زبانهای هندواروپایی روشن کرده است.
شاخه هندی گروه زبان هند و ایرانی، زبانی را دربرمیگیرد که هندیها پس از جدایی از ایران به کار میبردند. این زبان هر چند در آغاز با شاخة ایرانی خود تفاوت نداشت به تدریج ویژگیهایی به خود گرفت که آن را از شاخة ایرانی خود ممتاز ساخت. هندیهای باستان برای این زبان کهن خود واژة سنسکریت را به کار بردهاند که اصطلاحا به معنی «پخته، پرورده، فصیح و کامل» است. کتاب حاضر مشتمل بر پنج گفتار است.
در گفتار اول زبان سنسکریت و ارتباط آن با زبانهای ایرانی و نیز ادبیات سنسکریت مورد بررسی قرار گرفته است. در گفتار دوم آواشناسی زبان و ویژگیهای الفبایی و خطی آن معرفی شده است و در گفتار سوم، اسم و صفت، خمیر، عدد، فصل و ترکیبهای زبان سنسکریت مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. گفتار چهارم مبتنی است بر نگرشی کوتاه به نحو زبان، و گفتار آخر نیز اختصاص دارد به تجزیه و تحلیل چند متن گزیده از زبان سانسکریت. نویسنده در این گفتار به آوانویسی، ترجمة فارسی و بررسی واژههای متنهای گزیده پرداخته است.
پژوهش حاضر دارای یک پیشگفتار، پنج گفتار و سه فهرست است:
الف-پیشگفتار: زبان هندی باستان، انشعاب و موقعیت آن را در خانوادة زبان های هندواروپایی مشخص می کند .
ب-گفتار اول: دو فصل دارد که در فصل نخست آن، زبان سنسکریت و ارتباط آن با زبان های ایرانی بیان شده، در فصل دوم آن ادبیات سنسکریت به اختصار معرفی شده است .
پ-گفتار دوم: آواشناسی زبان و معرفی ویژگی های الفبایی و خطی آن است.
ت-گفتار سوم: پنج فصل دارد که در هر یک از فصل های آن به ترتیب: بررسی شده اند. این « ترکیبهای زبان » و « فعل » ،« عدد » ،« ضمیر » ،« اسم و صفت » است « ماکدونال » و « گوندا » ،« مایرهوفر » ،« ویتنی » بخش مبتنی بر دستور زبان (←کتابنامه)
ث-گفتار چهارم: یک فصل است و نگرشی کوتاه به نحو زبان دارد.
ج-گفتار پنجم: دارای سه فصل و تجزیه و تحلیل متن های گزیده است.