کتاب از سلطنت تا جمهوریت نوشته مهدی سیاوشی و در انتشارات دانشگاه امام حسین (ع) به چاپ رسیده است. فهم شرایط کنونیِ این سرزمین و اجزای تشکیل دهنده آن، به واسطۀ آنکه کشوری دارای هویت مستقل است، مستلزم بررسی عملکرد دولت و ملت و همۀ اجزای ذیل این دو مفهوم خواهد بود.
در ادامه، به تعاریف برخی مفاهیم پایه به صورت عمومی اشاره میشود. در برخی مفاهیم، ابتدا معانی غربیِ آن به واسطۀ تجربۀ دولت - ملت در دنیای مدرن تبیین میگردد؛ سپس شکل گیری دولت - ملت در ایران معاصر ، از صفویه، به منزلۀ دورهای که اسلام ناب تشیع در ایران رسمیت یافته است، تحلیلِ تاریخی میشود و تحولات سیاسی - اجتماعیِ متأثر از آن در دورههای بعدی، یعنی هجوم افاغنه، روی کارآمدن افشاریه و زندیه و سلطنت قاجاریه و پهلوی تبیین میگردد.
ملت، اجتماعی متصوّر و مفروض است که اعضایش بر پایۀ اسطورههای جغرافیایی و دنیای جغرافیایی مشترک، به آن احساس تعلق میکنند؛ و نیز اجتماعی سیاسی و سرزمینی از منافع است که اعضایش تجهیز شدهاند تا از راه کسب حاکمیتِ بیشتر بر مکانی که خانه یا وطن خود میدانند، کنترل آینده خویش را بهدست گیرند.
بسیاری معتقدند هر ملتی خصوصیاتی دارد از قبیل محل زندگی، نژاد، مذهب، زبان، مشی سیاسی و وفاداری به یک سازمان سیاسی خاص، و رسوم و آداب مشترک، که این عوامل را میتوان عناصر متشکلۀ ملت دانست. همین عوامل باعث تشخیص ملیتهای مختلف از یکدیگر هستند، اما ضروری ترین عاملِ تشکیل دهنده ملیت اراده متحدی است که بین افراد آن ملیت به وجود میآید و تنها وجود همین اراده است که ناسیونالیسم را پدید میآورَد.