پیامبر اکرم(ص)عصاره همه پیامبران، گفتار ایشان خلاصه دانش همه انبیاءست. از طرفی، سخنان پیامبر(ص)در حجة‌الوداع، عصاره همه آموزه‌های دوران رسالت ایشان است. بنابراین، این نکته بنیادین در حدیث ثقلین که پیامبر(ص) قرآن را ثقل اکبر و روایات اهل‌بیت(ع) را ثقل اصغر خویش اعلام کرد، یعنی چکیده همه دانش و آموزه‌های پیامبران، در قرآن و روایات اهل ‌بیت(ع) بازتاب دارد.

براساس این سخن، اگر چیزی گران‌بهاتر از این دو منبع بود، حضرت آن را معرفی می‌کرد؛ چنان‌که از این گفتار می‌توان دریافت که خداوند از رهگذر قرآن و سنت، پیام‌های خود را در کامل‌ترین شکل به جهانیان ابلاغ کرده است.

از سوی دیگر، کنکاش در دانش‌های گوناگون اسلامی نشان می‌دهد روایات در کنار قرآن، بیشترین نقش را در ژرفا بخشی و فربه کردن آموزه‌های این علوم بر دوش دارند.

به دلیل چنین جایگاه ارزشمندی است که ضبط، ثبت و تدوین روایات از آغاز توجه رسول اکرم(ص) و اهل ‌بیت(ع) را به همراه داشت. دانشمندان مسلمان با گذر از فراز و نشیب‌ها و تلاش در جمع‌آوری جوامع حدیثی و پدید آوردن دانش‌های تاریخ حدیث، درایة‌الحدیث، رجال‌الحدیث و فقه‌الحدیث، میراث روایی و آثار ارزشمند حدیثی را در اختیار ما قرار دادند که این حاصل کوشش بی‌وقفه آنان است.

با وجود انکارناپذیری نقش و تأثیر میراث حدیثی و علوم حدیث در شاخه‌های علوم اسلامی، آن‌گونه که باید، در حوزه‌های علمیه به دانش حدیث توجه نشده است.

به برکت نهضت اسلامی ایران، اقبال چشمگیری به این دانش در حوزه‌های علمیه پدید آمد و در پی آن، مراکز مختلف آموزشی و پژوهشی علوم حدیث پایه‌گذاری و رشته‌های تخصصی در مقاطع مختلف دایر شد.

نگارنده، که به لطف الهی بیش از دو دهه و نیم مطالعات و تحقیقات خود را به دو زمینه قرآن و روایات معطوف کرده و آثار گوناگونی در این زمینه دارد، بنا به پیشنهاد معاون پژوهشی وقت حوزه علمیه خواهران در سال 1382هـ. ش، همراه با طراحی دروس تخصصی حدیث حوزه، تألیف کتابی با عنوان حدیث‌شناسی را آغاز کرد.

این کتاب در دو جلد آماده شد و متن برگزیده و آموزشی آن، با عنوان درسنامه علم حدیث تدوین شد و از سال 1384 هـ .ش تا کنون در حوزه علمیه خواهران تدریس می‌شود. همین کتاب، با برخی از تغییرات، با عنوان آشنایی با علوم حدیث در حوزه علمیه برادران مدار درس برای بحث حدیث در پایه ششم است.

گزیده کتاب آشنایی با علوم حدیث

سنت، با گستره‌‏ای که در اهل سنت یا شیعه دارد، پذیرفته شده است. با این وجود بسیاری بر این عقیده‌‏اند که بنای سنت نیز اصول‌گویی است و فهم و برداشت مصادیق و تطبیق آنها به فقیهان واگذار شده است؛ یعنی با اینکه سنت در کنار قرآن قرار گرفته و از ادله دیگر، مانند اجماع و عقل بهره‌مند است، هنوز برای فهم دینی نیاز به اجتهاد است.

عجز و ناتوانی خلفا از پاسخ‌گویی به مسائل و استمداد از امیرالمؤمنین(ع) که بارها اتفاق افتاده است، از نیاز عمیق قرآن به سنت حکایت دارد.

اجماع مسلمانان و سیره عملی ایشان و دانشوران اسلامی در عمل به سنت و اعتباربخشی به آن، به عنوان دومین منبع دریافت معارف دینی، از دیگر ادله‌ای است که می‌توان برای ضرورت وجود سنت در کنار قرآن اقامه کرد.

جالب آن است که بسیاری از محققان اهل سنت، مدعیان کفایت قرآن و بی‌نیازی از سنت را کافر، یا نادان می‌نامند؛ برای نمونه، ابن حزم می‌گوید:

اگر شخصی بگوید: ما به هیچ چیز جز آنچه در قرآن آمده عمل نمی‌کنیم، به اجماعِ امت کافر است، و گوینده این سخن کافر و مشرک است و خون و مال او حلال و هدر است.

شیخ سلیمان ندوی، از عالمان معاصر هندی، می‌گوید:

کسانی که می‌خواهند میان قرآن و سنت جدایی بیفکنند و قرآن را بپذیرند، اما سنت را مردود بدانند، از راه راست دور افتاده‌اند... آنان بدعت‌گذار و گمراه‌اند.

دیویی :

297/264

کتابشناسی ملی :

5226401

شابک :

978-600-378-169-6

سال نشر :

1397

صفحات کتاب :

180

کنگره :

5آ6ن/BP109