کتاب نهر عظیم در اصل آداب روایت خوانی شامل گفتارهایی از استاد سیدمحمدمهدی میرباقری درباره ضرورت و چگونگی مطالعات روایی است.
در گفتار اول این کتاب، ابتدا وسعت علوم اهل بیت(ع) و ضرورت بهره مندی از این نهر عظیم گوشزد می شود؛ و در قدم بعد، جایگاه عقل، حس و شهود بشری در نسبت با علوم اهل بیت(ع) بیان می شود.
گفتار دوم این کتاب، به دو ماموریت مهم عالمان دینی در قبال علم امام اشاره می کند. تعلم از ائمه(ع) و مقابله با مدرنیته به عنوان بزرگ ترین حجاب دستگاه اهل بیت(ع) در دوره معاصر، دو ماموریت مهمی است که در این گفتار به آن پرداخته می شود.
گفتار سوم این کتاب، حول درایت در کلام اهل بیت(ع) است و در آن تاکید می شود که نصاب بهره مندی از کلام امام برای عالمان دینی، درایت در روایات اهل بیت(ع) است. در این گفتار درباره معنا، ضرورت، اثار، آداب، مراحل و موانع درایت و همچنین اهداف و افق های پیش روی آن صحبت شده است.
کثرت تلاوت، باب فهم را باز میکند؛ یعنی انسان با ابواب و فضاهایی که در معارف ائمه (ع) گشوده شده، آشنا میشود و به تعبیر ناقص، این فضاهای بزرگ کیهانی تدریجا عوالمی را برای انسان تصویر میکند و فضای گمانهزنی و فهم شکل میگیرد. در این مرحله، دنبال کردن شرح یک روایت و معنای دقیق آن چندان مفید نیست. در قدم اول، باید مجموعهی روایات خوانده شوند تا بسترهای گمانهزنی و همافزایی معارف و روایات در ذهن انسان شکل بگیرد. اگر انسان کثرت تلاوت داشت، گاهی اوقات یک روایت به وسیلهی روایات متعدد دیگری، به خوبی معنا میشود و دیگر نیازی به شارح و مفسر و ادبیات واسطهی فلاسفه، عرفا و متکلمین هم نخواهد بود. مطلبی که مرحوم علامهی طباطبایی در باب تفسیر قرآن به قرآن میگویند، در مورد روایات هم قابل تحقق است؛ انسان باید روایات را با ادبیات خود روایات بفهمد؛ یعنی وقتی روایتی را میخواند، در ترجمهی آن، به روایت دیگری مراجعه کند؛ اگر ترجمهی روایت دوم هم اغلاق داشت، باز به روایت دیگری مراجعه کند و به این شیوه، در روایات سیر کند تا کلیدهای فهم آنها در اختیار انسان قرار گیرد.