کتاب استعمار در دیار سبز اثر رحمت الله رجایی توسط انتشارات سوره مهر منتشر شده است. در میان کشورهای جهان روسیه و انگلستان بیشترین نقش را در ایران داشتند ایران اگر چه به طور مستقیم در استعمار این دو کشور نبود ولی روس ها و انگلیسی حضور مهم و موثر در آن داشتند.
شکل گیری تحولات نو گرایانه در این دو کشور و ورود آن ها به عصر استعمار سبب شد تا دو قدرت استعماری به ایران توجه کنند.
کتاب استعمار در دیار سبز در دو فصل به این حضور می پردازد:
فصل اول: روسیه در جرجان و استرآباد
فصل دوم: انگلیسی ها در استرآباد
روسها بعد از تحولات نوگرایانه پطرکبیر، وارد دوره جدید (استعمار) شدند. سیاست محوری آن ها گسترش جغرافیایی در ابعاد مختلف بود. تلاش روسها برای گسترش قلمرو در شرق و جنوب، این کشور را با ایران مواجه میکرد از این رو چگونگی برخورد با این کشور، یکی از محورهای سیاست خارجی دولت روسیه بود در کنار این مسئله، روسها هم در جهت کسب منافع اقتصادی بیشتر تلاش میکردند. این مسائل سبب میگردید تا دو کشور روسیه و انگلیس از دوره صفویه به بعد، به خصوص عصر قاجار، سکاندار حضور در ایران باشند و اجازه ندهند دیگر دولتها وارد معادلات این کشور شوند، آن ها ایران را قلمرو اختصاصی خود می دانستند و در دورهای هم آن را میان خود تقسیم کرده بودند!
استرآباد یکی از نواحی بود که به علت موقعیت جغرافیایی مورد توجه روسها و انگلیسیها بود. همسایگی این ایالت با روسیه و چشم طمع آن ها به آن، در راستای تحقق آنچه را که وصیت پطرکبیر نامیده میشد، سبب گردید تا استرآباد جایگاه ویژه در مناسبات این کشور با ایران داشته باشد. از گذشته نوعی رابطه میان روسها با اهالی جرجان وجود داشت که بعد از تحولات پطر در روسیه، جنبه استعماری پیدا کرد. از طرف دیگر، انگلیسیها تمایل ویژه برای حضور در استرآباد، جهت تحت نظر قرار دادن روسها در آن داشتند.