کتاب بازشناسی نهضت عاشورا نوشته محمود اصغری توسط انتشارات دانشگاه علوم اسلامی رضوی منتشر شده است.
تحلیل حادثه ی بزرگ و بی نظیر عاشورا، در حقیقت بازشناسی و بازکاوی نهضتی است که از مهمترین وقایع تاریخی در حیات بشر به شمار آمده و در تاریخ اسلام، بعد از بعثت حضرت ختمی مرتبت صلی الله علیه و آله، با توجه به تأثیر شگرف آن بر حیات انسان و مکتب زندگی ساز اسلام، مهمتر از این واقعه را نمیتوان یافت.
این ویژگی بی بدیل تاریخی در این حماسه ی استثنایی، قبل از هر چیز، مرهون شخصیت بی نظیر رهبر بزرگ و بافضیلت این قیام است؛ شخصیتی که عشق و عقل، برهان و عرفان، دیانت و سیاست، حقیقت و واقعیت، دنیا و آخرت، شعور و شور، همه و همه را در هم آمیخته و منشور وار از هر زوایه و ضلعی درخشندگی و جلوه گری خاصی به آن داده است.
هدف از این قیام چیزی جز احیای دین خدا و سنت پیامبر صلی الله علیه و آله و سیره ی امیرمؤمنان علی علیه السلام نبود، چرا که بیست سال خلافت معاویه توانسته بود تمامی زمینه های تحریف و انحراف از اسلام را فراهم سازد و در ادامه ی این سیاست جاهلی و اسلام ستیز، یزید که تجسم همه ی رذالت ها و ضد ارزش هاست، به عنوان جانشین او به خلافت منصوب می شود و تصمیم می گیرد با گرفتن بیعت اجباری از حسین بن علی علیهم االسلام و یا به شهادت رساندن او، آخرین نیرو و سنگر مقاومت در برابر اشرافیت جاهلی را در هم شکند، و برای همیشه نام اسلام را محو نماید.
حادثه ی بی نظیر قیام امام حسین علیه السلام در تاریخ اسلام به دلیل ویژگی های منحصر به فرد خود، به لحاظ شرایط زمانی و مکانی، عِده و عُده ی طرف مقابل، جناح های متخاصم، هویّت دینی، سیاسی و مردمی، نبرد بی همانند فراعصری و فراملی، ماهیت فراموش ناشدنی و جاودانگی و درآمیختن آن با سراسر وجود اقیانوس عظیم توده های بی شمار مردم در طول تاریخ حیات فردی و جمعی خویش، به عنوان بزرگ ترین موضوع بحث زمان در هر عصری، صدر جدول کاوش ها، تفسیرها و گفتمان های متقابل را به خود اختصاص داده است.
پرداختن به همه ی این دیدگاه های گوناگون و تفسیرهای متفاوت مجال بیشتری را طلب می کند؛ از این رو، در این گفتار تنها، به بیان اجمالی چند دیدگاه رایج و یک جمع بندی کوتاه بسنده می کنیم.
دیدگاه هایی که در این گفتار مورد ارزیابی قرار می گیرند، عبارتند از:
الف - کسانی که هدف قیام کربلا را تنها شفاعت از امت می دانند.
ب - گروهی که معتقدند واقعه ی روز عاشورا، دعوا بر سر قدرت بوده است.
ج - عده ای که برآنند قیام امام حسین علیه السلام به منظور براندازی نظام حاکم و تشکیل حکومت اسلامی صورت گرفته است.
د - دسته ای که برای قیام صبغه ای دموکراتیک باور دارند.
ه - گروهی که قائل اند حرکت امام حسین علیه السلام قیامی الهی در دفاع از کیان اسلام بوده است.