محور اصلی بحث کتاب تفسیر آیه اکمال، آیه اکمال است. آیه 3 سوره مائده که خداوند در آن میفرماید در این روز دین شما را کامل کردیم. در باب این آیه دو روایت موجود است عدهای از علمای شیعه و اهلسنت معتقدند منظور از کلمه«الیوم» در این آیه روز عرفه حجهالوداع بوده است و عدهی کثیری از هر دو گروه معتقدند منظور روز هجدهم ذیالحجه سال دهم هجری(روز غدیر) است.
کتاب تفسیر آیه اکمال با بررسی اقوال مختلف و ادله و شواهد قرآنی و روایی و احیانا تاریخی این دیدگاه را از نظر علمای اهلسنت برجسته نموده و به اشکال و شبهات مطرح شده پاسخ میدهد. محور اصلی این تحقیق، قرآن کریم و تفاسیر است و تحقیق به صورت یک کتاب تفسیری تهیه شده است نه یک کتاب تاریخی یا حتی یک کتاب کلامی.
اکمال و اتمام
اکثر اهل لغت اکمال و اتمام را به یک معنا گرفتهاند. برخی هم بین آن دو تفاوت قائل شدهاند؛ در تاجالعروس به جماعتی نسبت داده که کمال در حسن و فضل زائد بر تمام و علاوه بر آن و اخص از تمام است؛ انسان تامالخلقه کسی است که در اعضایش نقصی نیست، اما انسان کامل کسی است که دارای حسن و فضل ذاتی یا عرضی هم باشد، البته در آیه اکمال مجازا هر دو به یک معنا به کار رفتهاند. به گفته راغب، تمام شی به این است که شی به حدی از نهایت برسد که به چیزی بیرون از خودش نیاز نداشته باشد؛ چنان که ناقص چیزی است که به خارج از خودش نیازمند باشد.
آیات « وتمت کلمه ربک» (انعام115) و «الله متم نوره»(صف8) و «اتممناها بعشر فتم میقات ربه» (اعراف142)به همین معناست. در آیه مورد بحث هم با اضافه شدن ولایت ائمه دین برای بقای خود نیازی به امری خارج از خود ندارد و راه بقا و ضمانت بقا را روشن کرده است. کمال یک شی به حصول غرض از آن شی است.