کتاب جایگاه ضابطان دادگستری و بازپرس در تحقیقات مقدماتی جزایی

معرفی کتاب جایگاه ضابطان دادگستری و بازپرس در تحقیقات مقدماتی جزایی

کتاب جایگاه ضابطان دادگستری و بازپرس در تحقیقات مقدماتی جزایی نوشته خیرعلی نورالله پور ارچی است که انتشارات قانون یار آن به چاپ رسانده است. این کتاب، به بررسی و شناخت دقیق دادسرا به عنوان مرجعی در رسیدگی های کیفری، مفهوم و شناخت جرم مشهود، اختیارات ضابطین دادگستری در جرائم مشهود و حفظ آثار و دلائل جرم و تحقیق از متهم می پردازد. ضابطان دادگستری، به دلیل وظایف حساسی که بر عهده آنان گذاشته شده است، از اهمیت خاصی برخوردارند.

به همین دلیل، قانون گذار طی مباحث اولیه قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب و همچنین قانون جدید آیین دادرسی کیفری به موضوع ضابطین و وظایف آنان پرداخته است. آنچه مسلم است، اولین برخورد مقامات قانونی با جرایم ارتکابی، توسط ضابطین صورت می پذیرد و به عقیده متخصصان علوم جرم یابی، چنانچه این برخورد اولیه، توأم با دقت، هوشیاری، نکته سنجی و ارتباط منظم وقایع نباشد، سنگ بنای اولیه پرونده کیفری، کج نهاده خواهد شد و قاضی نیز که مدارک مکتوب در پرونده ها بیشترین ادله او برای تصمیم گیری است، به سبب سستی دلایل و مدارک جمع آوری شده، از صدور رأی متناسب عاجز مانده و در این رهگذر، اهداف مجازات که عبارتست از تنبیه مقصر، ارعاب سایرین، تشقی خاطر مجنی علیه و سایر امور، حاصل نمی شود و نتیجه آن، تجری مجرمین و یأس و دلسردی مردم نسبت به دستگاه های انتظامی و قضایی خواهد بود که اثر مستقیمی بر افکار مردم نسبت به حکومت خواهد داشت.

علاوه بر آن ضابطانی که بدنه اصلی پرونده های کیفری را طراحی و تدارک می نمایند و به طور مستقیم با جان و مال و اعراض و حیثیت شهروندان سر و کار دارند و کوچک ترین مسامحه ای از طرف آنان ممکن است لطمات جبران ناپذیری به حقوق اشخاص وارد نمایند بی گمان تحقیقات مقدماتی به عنوان مرحله ای که در آن دلایل له و علیه متهم جمع آوری می شود و در این مسیر از ادامه تعقیب مصون مانده یا به مرحله قضاوت و احتمالا محکومیت هدایت می شود مرحله ای مهم از مراحل دادرسی کیفری است مرحله ای که در قوانین اکثر کشورها خصوصا در قانون آیین دادرسی کیفری به شکل کیفیت و چگونگی انجام آن، حقوق و تکالیف طرفین و ضابطان توجه ویژه ای معمول شده است.

بخشی از کتاب جایگاه ضابطان دادگستری و بازپرس در تحقیقات مقدماتی جزایی

همانگونه که می دانید قضات محاکم در تصمیم گیری و صدور رأی آزادانه عمل می کنند و بر اساس وجدان و قانون اصدار حکم می کنند و به هیچ عنوان تحت تأثیر مقامی بالاتر از خودشان نیستند و با استقلال و آزادی تام و با در نظر گرفتن قانون رأی صادر می کنند.

ولی قضات دادسرا از این آزادی و استقلال عقیده برخوردار نیستند و آن ها حتما می بایستی نظرات و اوامر مقامات بالاتر از خودشان را مورد توجه قرار دهند و طبق نظر آن ها عمل کنند و بنابراین حق ندارند اوامر و نواهی مقامات بالاتر از خود را نادیده بگیرند هر چند که با آن موافق نباشند که به این «وجود سلسله مراتب در دادسرا» می گویند یعنی قضات پایین تر موظفند که نظرات قضات بالاتر را اطاعت و قبول کنند؛ پس دادیار (معاون دادستان) تابع دادستان است و حق ندارد نظری بر خلاف نظر دادستان دهد.

ولی در دادگاه این گونه نیست و قاضی دادگاه ملزم نیست طبق دستور رئیس دادگستری عمل کند. در دادسرا بازپرس همیشه مکلف نیست که به نظر دادستان عمل کند ولی در پاره ای موارد باید به نظر دادستان عمل کند؛ مثلا دادستان ممکن است نظرش بر مجرمیت باشد و بازپرس نظرش بر منع تعقیب است این جا قاضی مکلف نیست نظر دادستان را بپذیرد لذا در سلسله مراتب در دادسرا قرار نمی گیرد.