کتاب مبانی تربیت از دیدگاه قرآن (چاپی و pdf)

معرفی کتاب مبانی تربیت از دیدگاه قرآن

کتاب مبانی تربیت از دیدگاه قرآن به قلم محمد بهشتی از سوی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی منتشر شده است. نویسنده در این کتاب می‌کوشد نوع نگرش و رویکرد قرآن کریم درباره انسان، شؤون وجودی و ویژگی‌های روانی او را که تأثیرگذار در تار و پود نظام تربیتی دینی است، بررسی کند؛ به عنوان مثال در این کتاب از ساحت‌های وجود انسان و زیرساخت‌های معرفت‌شناختی که تعلیم و تربیت بر آن‌ها استوار است نظیر امکان معرفت، ابزار معرفت، روش معرفت، و نیز مبانی نظیر مراتب هستی، ویژگی‌های نظام هستی، موجودات آسمانی و زمینی تأثیرگذار بر انسان سخن گفته می‌شود.

هرچند حوزه تربیت از اساسی‌ترین موضوعات قرآن است، اما باید اعتراف کنیم هنوز تحقیقی جامع، کامل، نظام‌مند و درخور در مورد تربیت قرآنی انجام نشده است. هدف این کتاب تبیین مبانی تربیت از منظر قرآن کریم است و بنای کار این است که نوع نگرش و رویکرد قرآن کریم درباره انسان و شئون وجودی و ویژگی‌های روانی او را که تأثیرگذار در تار و پود نظام تربیتی دینی است، مورد بررسی قرار گیرد. کتاب مبانی تربیت از دیدگاه قرآن در پنج فصل به شرح ذیل نگارش یافته است؛

در فصل اول واژه‌ها و مفاهیم و اصطلاحات مربوط به این بحث به منظور سازواری واژه‌ها در کاربردها و ایجاد زبان واحد برای تفاهم و تعامل تبیین شده است و از این رهگذر به تعریف مبانی از منظر لغت و از نگاه عالمان تعلیم و تربیت اشاره شده و برای بازشکافت این اصطلاح به تجزیه و تحلیلی در این واژگان و نیز به اقسام مبانی اشاره شده است. آنگاه واژه تربیت و تزکیه ریشه‌یابی شده و موارد کاربرد آنها در قرآن کریم مورد توجه قرار گرفته و سپس به حقیقت تربیت قرآنی اشاره شده است.

فصل دوم به مبانی انسان‌شناختی تربیت از منظر قرآن کریم اختصاص یافته است و این بدان سبب است که مباحث انسان‌شناختی تأثیر مستقیم در ساختار نظام تربیتی دارد و در آغاز اهداف، اصول و روش‌های تربیت نقش تعیین‌کننده دارد. در این راستا از انسان، ساختار، ویژگی‌ها، قابلیت‌ها و شئون وجودی او سخن رفته و مبانی ذیل از منظر قرآن کریم مورد بررسی قرار گرفته است: ۱. انسان موجودی دوساحتی؛ ۲. پیوند روح و بدن؛ ۳. اصالت روح؛ ۴. جاودانگی؛ ۵. فطرت؛ ۶. عقل؛ ۷. عواطف؛ ۸. ذوق هنری؛ ۹. تأثیرگذاری؛ ۱۰. اختیار؛ ۱۱. اجتماعی بودن؛ ۱۲. عزت خواهی؛ ۱۳. مکانت و کرامت؛ ۱۴. کمال جویی.

فصل سوم مربوط به مبانی هستی‌شناسی تربیت از منظر قرآن کریم است. این مبانی عبارتند از: ۱. وابستگی و نیاز؛ ۲. هدایت یافتگی؛ ۳. نظم و قانونمندی؛ ۴. هدفمندی؛ ۵. شعور و آگاهی؛ ۶. آیت بودن؛ ۷. گستره بیکران هستی؛ ۸. عوالم هستی؛ ۹. رابطه خدا با جهان هستی؛ ۱۰. نظام تدبیر جهان؛ ۱۱. هستی برای انسان؛ ۱۲. سنت‌های تربیت‌ساز؛ ۱۳. پایان‌پذیری جهان طبیعت؛ ۱۴. نظام اخروی.

فصل چهارم این کتاب به مبانی معرفت‌شناسی تربیت از منظر قرآن کریم اختصاص یافته است. مطالب این فصل از این قرار است: ۱. تعریف معرفت؛ ۲. اهمیت و ضرورت معرفت؛ ۳. امکان معرفت؛ ۴. ابزار معرفت؛ ۵. اقسام و انواع معرفت؛ ۶. موانع معرفت؛ ۷. رابطه معرفت با ایمان و تقوا؛ ۸. معرفت‌های مبنایی.

فصل پایانی این اثر برای تبیین بیشتر اصل ارتباط و نحوه ارتباط مبانی تربیت با مسایل تربیتی است، چون تردیدی نیست که عناصر و ساختار نظام تربیتی، برنامه‌ها، اهداف، اصول و روش‌های تربیت اسلامی با مبانی تربیت ارتباط دارند و این مبانی‌اند که مسایل تربیتی را تعیین می‌کنند و جهت می‌دهند. در این فصل ارتباط اهداف، اصول و روش‌های تربیتی با مبانی تربیت بیان شده است.

گزیده کتاب مبانی تربیت از دیدگاه قرآن

تربیت‌پذیری: در این تعریف سخن از این است که در درون آدمی قابلیت‌ها و توانائی‌ها و استعدادهایی است که می‌توان آنها را پرورید و به فعلیت رساند.

تربیت ویژه: بدون تردید گیاهان و حیوانات نیز پروریده می‌شوند، اما در اینجا مقصود از تربیت، تربیت ویژه انسان است که با آوردن کلمه انسان و عبارت کمال مطلوب این مقصود تأمین شده است.

تربیت همه‌جانبه: انسان موجودی شگرف و دارای ابعاد گسترده و گوناگون است و توانایی‌های او در زمینه‌های متعدد و متنوع است. پس تربیت نیز باید مربوط به ابعاد گوناگون و شئون وجودی او در این تعریف باشد. با آوردن جمله پرورش و شکوفایی تمامی استعدادها این هدف تأمین شده ،از این رو تمامی ساخت‌های تربیت را شامل است.