کتاب رابطه نفس و بدن
معرفی کتاب رابطه نفس و بدن
یکی از موضوعات مهم در اندیشه بشری، نفس(روح) و چگونگی ارتباط آن با بدن مادی است. اهمیت این موضوع در مباحث مربوط به معاد و حضور در جهان آخرت دو چندان می شود.
کتاب رابطه نفس و بدن، اثر محمد اسحاق عارفی شیرداغی؛ در یزده فصل به این موضوع پردخته است که به شرح ذیل می‌باشد: در فصل اول به چیستی نفس پرداخته شده و هستی آن به اثبات رسیده است. در فصل دوم تجرد نفس بررسی شده و ادلّه آن ارزیابی شده است. در فصل سوم به حدوث و قدم نفس پرداخته شده و ادله دو طرف بررسی و نقد گردیده است.
در فصل چهارم رابطه نفس با بدنی قبل از پیدایش بدن فعلی عنصری مورد تحقیق قرار گرفته و جهات مختلف آن بررسی شده است. در فصل پنجم رابطه نفس و بدن در اصل هستی و پیدایش مطرح گردیده و دیدگاه‌های گوناگون در این باره مورد ارزیابی قرار گرفته است. در فصل ششم رابطه نفس و بدن پس از حدوث و در طول حیات مشترک دنیوی مورد بحث قرار گرفته و دیدگاه‌های مختلف درباره کیفیت ارتباط نفس با بدن دنیوی نقد و بررسی شده است. در فصل هفتم به مسأله بقا و جاودانگی نفس پرداخته شده و ادلّه موافقان و مخالفان مورد ارزیابی و نقد قرار گرفته است.
در فصل هشتم به مسأله هویت و این همانی شخصیت انسان پرداخته شده و دیدگاه‌های مختلف در این باره بررسی شده است. در فصل نهم به این مسأله توجه شده است که آیا نفس پس از موت و مفارقت از بدن فعلی، با بدن مادی دیگر در همین دنیا تعلق و ارتباط دارد؟ این مسأله با عنوان تناسخ بررسی شده و ادلّه موافقان و مخالفان ارزیابی گردیده است. در فصل دهم رابطه نفوس انسانی با بدن، در عالم مثال و برزخ مورد تحقیق و ارزیابی قرار گرفته است و در آخرین فصل ارتباط نفس و بدن در روز رستاخیز و رویکردهای مختلف در این باره بررسی شده است.
گزیده کتاب رابطه نفس و بدن
مبحث دوم: اهمیت و ضرورت بحث
دو مسأله باعث شده است که بحث تناسخ از جایگاه ویژه‌ای برخوردار گردد و بررسی ابعاد آن امری ضروری قلمداد شود، آن دو مسأله این است:
1. سرنوشت انسان در این دنیا پیش از مرگ؛
2. وضعیت انسان پس از مرگ و مفارقت از بدن.
در مسأله اول، این پرسش مطرح است که آیا چنان که تناسخیان پنداشته‌اند وضعیت آدمی در این دنیا معلول کارهای او در زندگی پیشین است؟ این بدان معنا است که اموری مانند عزّت و رفاه، حکومت و فرمانروایی، آسایش و راحتی آدمی، معلول پاکی و وارستگی زندگی قبلی او و در مقابل خواری و ذلّت، ستم پذیری و حقارت نتیجه کارهای بد و زشت او در زندگی پیشین است. زندگی پیشینی در کار نبوده و امور یادشده منشأ دیگری دارد؟
در مسأله دوم، این پرسش مطرح است که وضعیت انسان پس از مرگ چگونه است؟ آیا نفوس انسانی پس از مرگ به عالم دیگری منتقل و کیفر و پاداش خود را در آنجا می‌چشند، یا عالم دیگری در کار نبوده و نفوس انسان‌ها پس از مرگ در همین دنیا به بدن دیگر منتقل می‌شود و کیفر و پاداش خود را در زندگی بعدی در همین دنیا می‌بینند؟
این دو مسأله به ویژه مسأله دوم از مسائلی است که هر دانشمند دینی، پیش از پرداختن به بحث معاد و روز رستاخیز، به این پرسش‌ها در مسأله تناسخ می‌پردازد و همه ابعاد آن را مورد بررسی قرار می هد.
مبحث سوم: اصطلاحات تناسخ
تناسخ اصطلاحاتی گوناگون دارد و مفهومی جامع و مشترک برای آن‌ها قابل تصویر نیست. اصطلاحات تناسخ عبارتند از: تناسخ ملکی، تناسخ ملکوتی، مسخ ظاهر و باطن و مسخ باطن تنها.
گفتار اول: تناسخ ملکی
تناسخ ملکی که به آن تناسخ منفصل و انفعالی نیز می‌گویند، عبارت است از انتقال نفس پس از مرگ در همین دنیا از بدن عنصری یا طبیعی به بدن عنصری یا طبیعی دیگر که مباین و منفصل از بدن اول است.
تناسخ به این معنا هنگامی قابل تصویر است که حیوانی بمیرد و نفس آن پس از مفارقت از بدن اول به بدن مباین و جدا از بدن اول منتقل گردد. این انتقال ممکن است به بدن حیوان دیگر باشد و ممکن است به بدن غیر حیوان باشد و نیز ممکن است انتقال از بدن موجود اخس به بدن موجود اشرف باشد، همانند نفس گوسفند به بدن انسان و ممکن است از بدن موجود اشرف به بدن موجود اخس باشد، مانند انتقال نفس انسان به بدن گوسفند یا به جسم نباتی یا جمادی و ممکن است از بدن موجودی به موجود مساوی با آن باشد، مانند انتقال نفس انسان به بدن انسان دیگری.
