درآمدی بر علم رجال

معرفی کتاب درآمدی بر علم رجال

کتاب درآمدی بر علم رجال، ترجمه و تحقیق مقدمه «معجم رجال الحدیث» آیت‌الله سیدابوالقاسم خویی (1371-1278ش) به قلم عبدالهادی فقهی‌زاده است.

درآمدی بر علم رجال، ترجمه مقدمات شش‌گانه کتاب بیست‌وسه جلدی معجم رجال الحدیث است که خلاصه مباحث این شش مقدمه به‌ترتیب عبارت است از:

1.     در مقدمه اول کتاب، ضمن بحث درباره ضرورت مراجعه به علم رجال در استنباط احکام شرعی، با دلایلی روشن و استوار به ابطال دیدگاهی پرداخته است که کتب اربعه را قطعی‌الصدور می‌داند.
2.     در مقدمه دوم، مهم‌ترین معیارهای تشخیص وثاقت یا حسن راویان را تصریح معصوم(ع)، تصریح یکی از بزرگان متقدم یا متأخر و ادعای اجماع از سوی اقدمین برشمرده است.
3.     مقدمه سوم، در باب توثیقات همگانی است. در این مقدمه مؤلف معجم رجال الحدیث، توثیقات همگانی و فردی را همسان و هم‌پایه دانسته و به وثاقت کلیه راویانی که در زنجیره اسناد «تفسیر علی بن ابراهیم قمی» و «کامل الزیارات» واقعند، حکم کرده است.
4.     در مقدمه چهارم، بار دیگر از توثیقات همگانی سخن رفته است. مؤلف در این زمینه نصوصی را ارائه داده است که به گمان برخی از محققان، مفید توثیقات همگانی‌اند، اما از نظر او، از دلالت توثیق خالی‌اند و ازاین‌رو از حیز اعتبار ساقط.
5.     وی در مقدمه پنجم، صحت کلی احادیث کتب اربعه را مورد تردید قرار داده و اثبات کرده است که در آن موارد نیز برای تشخیص سره از ناسره باید به بررسی هریک از احادیث از حیث سند پرداخت.
6.     در مقدمه ششم، با معرفی اجمالی کتب اصلی علم رجال، در نسبت کتاب الضعفاء به ابن غضائری تشکیک و اثبات کرده است که مخالفان شیعه آن را برساخته و به او نسبت داده‌اند.

گزیده کتاب درآمدی بر علم رجال

از جمله مسائلی که بر بطلان ادعای قطعیت صدور احادیث کتب اربعه از معصومان (ع) تأکید می‌کند، گوناگونی این کتاب‌ها در «سند» و «متن» احادیث است. افزون بر آنکه گاه اتفاق می‌افتد روایتی دوبار یا بیشتر در یکی از آن کتاب ها آمده است. اما میان «متن» و «سند» آن‌ها اختلاف وجود دارد.

در این میان بیش از همه در تهذیب اختلاف به چشم می خورد؛ تا آنجا که در الحدائق آمده است: «کمتر اتفاق می‌افتد که در متن» و «سند» احادیث تهذیب مواردی چون تحریف، تصحیف زیاده و نقصان دیده نشود.» این سخن هرچند آمیخته با نوعی مبالغه است، اما فی‌الجمله درست است و خلل در روایات تهذیب بسیار است.