روان‌شناسی به عنوان علم مطالعه رفتار و علل آن در حیطه تجربه چیزی جز بررسی پدیده‌های رفتاری پراکنده نیست. این پراکندگی نه‌تنها از شأن علم به دور است، بلکه برای عالم نیز نوعی آشفتگی شناختی و عدم‌رضایت فوری را به دنبال دارد. لذا این علم مانند سایر علوم ناگزیر از ارائه یک بینش کلی حاکم بر پدیده‌های مورد مطالعه خویش است، به گونه‌ای که این بینش بتواند بین رفتارهای مورد مطالعه نوعی ارتباط انسجام، نظم و هماهنگی ایجاد کند. این بینش بنا به ماهیت خویش از منشائی فراتر از تجربه سرچشمه می‌گیرد، زیرا تجربه اساساً جزءنگر است، ولی این بینش می‌باید نظرگاهی کل‌نگر داشته باشد و از مقام و نقطه‌ای والاتر و بالاتر بر انسان و رفتارهای او نظاره کند.

نظریه پردازان شخصیت در روان‌شناسی با عنایت به رفتارهای آدمی تلاش کرده‌اند برای آنها تعبیری جامع ارائه کنند. این تلاشها علی‌رغم وجود تفاوت‌های عمیق در بینش‌ها، در یک امر مشترک هستند و آن کوشش برای وحدت بخشیدن بین پدیده‌های رفتاری پراکنده است. این بینش‌ها که تحت عنوان نظریه‌های شخصیت شهرت یافته‌اند، از نقطه‌ای فراتر و بالاتر از تجربه محض به پدیده‌های رفتاری نظاره می‌کنند؛ در این نقطه نظریه‌پرداز سازمان روانی انسان را به‌مثابه یک کل می‌بیند و تلاش می‌کند قواعدی کلی درباره وی ارائه دهد. چنین تلاش در اصل ماهیت عقلی و فلسفی دارد و هر چند نظریه شخصیت متوجه پدیده‌های رفتاری محسوس است. لکن خود ماهیتاً جنبه کلی دارد و فی‌نفسه قابلیت تجربه حسی را ندارد و علت اصلی در عدم توانایی برای اثبات قطعی و رد قطعی نظریه‌های شخصیت عمدتاً از همین ویژگی نشئت می‌گیرد. نظریه‌های شخصیت خود قابلیت تجربه مستقیم را ندارند، بلکه پدیده‌های رفتاری متعلق به آنها می‌توانند با محک تجربه حسی مورد داوری قرار گیرند.

در کتاب روان‌شناسی شخصیت از دیدگاه اسلامی، نظریه شخصیتی ارائه می‌شود که ماهیتاً تجربی نیست و ضرورتاً فلسفی نیز نمی‌باشد. مبدأ و منشأ این نظریه تعالیم عالیه اسلامی است. این نظریه دارای چارچوبی از بینش نسبت به سازمان روانی انسان است که در اصل ریشه در بینش‌های اسلامی دارد. این نظریه تلاش می‌کند برای رفتارهای پراکنده آدمی تفسیر و تصویری جامع‌نگر ارائه کند تا از این طریق بتوان رفتارهای آدمی را در یک کلیت مورد مطالعه و بررسی قرار داد. ویژگی این نظریه در این است که هر چند که خود منبعث از تجربه محض نیست، لکن پدیده های رفتاری مربوط به آن از لحاظ تجربی قابل بررسی هستند؛ به عبارت دیگر هر چند که این نظریه مانند تمامی نظریه‌های دیگر شخصیت در سطحی فراتر از تجربه مطرح شده است. اما متعلقات آن دارای ماهیتی تجربی هستند. در این کتاب از فلسفه و عرفان برای تبیین و تفسیر هرچه بیشتر مطالب استفاده شده است و بدین دلیل علی‌رغم وجود مطالبی فلسفی و عرفانی شیوه کلی آن فلسفی با عرفانی نیست.

گزیده کتاب روان‌شناسی شخصیت از دیدگاه اسلامی

مذهب به معنای راه و محل رفتن است و در اصطلاح به آیین و دین آدمی نیز مذهب گفته می‌شود. به عبارت جامع‌تر به روش و برنامه‌ای که یک فرد در زندگی خود پیشه کرده و جهان و آینده و گذشته را بر اساس آن تفسیر می‌کند، مذهب گفته می‌شود. مذهب معمولاً دو بعد دارد:

الف - بعد جهان‌شناختی یا جهان‌بینی؛

ب - بعد تکلیفی یا ایدئولوژی

معمولاً دین انسان بر اساس آموزش‌های محیطی و القائات اجتماعی شکل می‌گیرد، یعنی چنان که پیش از این گفتیم محیط با فشارهای خاصی که بر انسان می‌آورد، او را با خود همسو کرده و باورهای خود را به او منتقل می‌سازد و از دوران کودکی او را با این گونه باورها از لحاظ روانی شکل می‌دهد.

صفحات کتاب :

195

کنگره :

‏‫‭BP۲۳۲/۶۵‬‬

دیویی :

297/485

کتابشناسی ملی :

9649282

شابک :

978-964-00-0132-5

سال نشر :

1402