توصیف ساختمان دستوری زبان فارسی

معرفی کتاب توصیف ساختمان دستوری زبان فارسی

کتاب توصیف ساختمان دستوری زبان فارسی است نوشتۀ محمدرضا باطنی است که به همت انتشارات امیرکبیر به چاپ رسیده است.

این کتاب همان‌گونه که از نام آن مشخص است، قصد دارد تا خوانندگان علاقه‌مند به آموزش دقیق‌تر زبان فارسی را با دستورات زبانی بعضاً پیچیده آن آشنا کند. کتاب در نوع خود اثری بی‌نظیر است که به عنوان یک پژوهش قابل استناد مورد استفاده زبان‌آموزان قرار می‌گیرد.

توصیف ساختمان دستوری زبان فارسی نخستین کتاب کامل است که بر پایۀ زبان‌شناسی عمومی‌ نوشته شده و اساس آن تجزیه و تحلیل 11 هزار جملۀ فارسی امروزی است که از کتاب‌ها، مجلات، رونامه‌ها و نوشته‌های مختلف استخراج شده است. این کتاب 9 فصل دارد و در فصل نخست از تعریف زبان،‌ کارکرد زبان، ساختمان و دستور زبان فارسی، توصیف و معایب دستور زبان‌های موجود و رابطۀ صورت و معنی گفتگو می‌کند.

در فصل دوم از نظریۀ زبانی مقوله و میزان بحث می‌رود، واج‌شناسی توضیح داده می‌شود و در برابر اصطلاحات انگلیسی معادل‌های فارسی گذاشته می‌شود. در فصل سوم از مفاهیم محوری زنجیری، محور انتخابی، واحد، ‌ساختمان، طبقه، دستگاه، میزان نمود و میزان تحلیل و روابط صوری در واژگان گفتگو می‌شود.

فصل چهارم به ساختمان جمله اختصاص دارد و جمله‌های زبان فارسی به جملۀ هسته‌ای و جملۀ خوشه‌ای تقسیم می‌شود. در فصل پنجم به ساختمان‌بندی پرداخته می‌شود. در فصل ششم از ساختمان گروه فعلی گفتگو می‌شود و از گروه و گروه فعلی تعریفی به دست داده می‌شود و از طبقه‌ها و انشعاب‌های آن بحث می‌شود. در فصل هفتم از ساختمان گروه اسمی، از عنصرهای ساختمانی، وابسته‌های پیشرو، طبقه‌ها و دستگاه‌های گروه اسمی‌ گفتگو می‌شود و تعریف‌هایی به دست داده می‌شود. فصل هشتم به گروه قیدی اختصاص دارد و به تعریف ساختمانی گروه قیدی و طبقه‌بندی گروه‌های آن پرداخته شده است. فصل نهم ویژۀ ساختمان کلمه است که تعریف ساختمانی کلمه را بیان می‌کند و عناصر ساختمانی آن را می‌شناساند. 

گزیده کتاب توصیف ساختمان دستوری زبان فارسی

خصوصیات ممیز مادۀ صوتی و خطی که در دستگاه صوتی و خطی زبان تنظیم می‌شود، برای نمایاندن الگوهای دستوری و واژگان زبان به کار می‌روند: یا به بیان دیگر، الگوهای دستوری و واژگان زبان از طریق این دو دستگاه به صورت صوت یا خط نمایانده می‌شوند.

دو پیکانی که در نمودار از جانب دستگاه‌های صوتی و خطی به سوی دستور و واژگان می‌روند نمایندۀ این رابطه هستند. دستور و واژگان بر روی هم جنبۀ صوری زبان را تشکیل می‌دهد.