کتاب مترو، مخاطب، حرکت

معرفی کتاب مترو، مخاطب، حرکت

کتاب مترو، مخاطب، حرکت؛ عملیات فرهنگی در مترو، تجربه‌نوشته‌ای به قلم محمد نیکدل، توسط انتشارات راه یار چاپ و روانه بازار نشر شده است. فایدۀ این کتاب فقط برای عملیات در مترو نیست، داده‌های این کتاب هرجا که بحث طراحی و اجرای محصول و برنامۀ فرهنگی و هنری در میان باشد، مفید است.

محمد نیکدل، نویسنده این کتاب در قسمتی از مقدمه خود نوشته است: «وقتی دغدغه کار فرهنگی دارید؛ یعنی می‌خواهید «تأثیرگذار» باشید. هشت سالِ پیش، مترو را به‌عنوان گذرگاه رسانه‌ای و فرهنگیِ تأثیرگذار باور کردم. میلیون‌ها مسافر طرح‌های گرافیکی مرا روی بنرهای متروی تهران می‌دیدند و این برایم هیجان‌انگیز بود. با وجود اینکه نام من و هیچ‌کدام از طراح‌ها جایی درج نمی‌شد، خودم را بیش از همیشه مؤثر می‌پنداشتم. با جایگاه‌های مدیریتی خداحافظی کردم و مشغولِ کار در متروی تهران شدم. کار فرهنگی در مترو را خیلی دوست می‌دارم! بیشتر دوستانم من را با جنبه‌های دیگر کارم مثلِ سینما و تلویزیون می‌شناسند؛ ولی هرگز آن جنبه‌ها را به کار فرهنگی در مترو ترجیح نداده‌ام. مترو جایی است که مخاطب بی‌شمار و منتقد بی‌غرض پیش روی شماست و تقریباً همه‌نوع هنری را می‌شود در آن بُروز داد. این برای من خیلی خواستنی است.

در شروع و هنگامه کارم به داده‌هایی، شبیه به داده‌های این کتاب احساس نیاز می‌کردم و حالا فکر کردم که ثبت منسجمِ دریافته‌هایم از این دنیای شگرف را بدهکارم. برای شروع، دو پرسش بزرگ من این بود که مختصاتِ این گذرگاه فرهنگی چیست و چگونه می‌تواند باشد؟ پس از آن و با درک بهتری از موقعیت، به اشتباهاتی فکر می‌کردم که نباید مرتکب شد، به‌ویژه آن‌هایی که ممکن است فاجعه و رسوایی به بار بیاورد! در این کتاب کوشیده‌ام تا پاسخی برای این پرسش‌ها بیان کنم. فکر می‌کنم که خوانش تجربه، گنج گرانی است به بهایی اندک و تجربه‌نگاری مقدمه تشکیلِ دانش است.

حافظه انسانی جایی مانا برای ثبت تجربه نیست و انتقال شفاهی تجربیات راه به جایی نمی‌برد. متروی تهران برای ما اولین است و سرمشق می‌دهد. باید به آن نگریست و از تجربه فرهنگی آن برای ساخت و اداره متروی دیگرشهرها سود برد.»

گزیده کتاب مترو، مخاطب، حرکت

استفاده از مترو برای بیشتر مسافران جبر است، نه انتخاب! در وضعیت همه‌گیری بیماری کرونا، مدیرعامل شرکت بهمن سبز به عنوان اداره‌کنندۀ بخش بزرگی از سالن‌های سینمایی، به رسانه‌ها گفت که «کل مخاطبان سینما در نیمسال اول سال 99 به اندازۀ مسافران یک روز متروی تهران نبوده است».

جنبۀ دیگر این جبر برمی‌گردد به اینکه وقتی مسافر پا به مترو می‌گذارد، به طور ناگزیری با رسانه‌های مترو مواجه می‌شود و مثلاً نمی‌تواند کانال را عوض کند! هرچقدر هم که با تلفن همراهش مشغول شود، از دایرۀ تأثیر بسترهای رسانه‌ای مترو خارج نمی‌شود.