کتاب اجتهاد تمدنی: چیستی، چرایی و چگونگی اثر عبدالحمید واسطی از انتشارات سازمان پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی منتشر شده است.شکلگیری یک تمدن، تابع شکلگیری ساختارها و فرآیندهای آن است؛ در یک تمدن، اشخاص نقش مستقل ندارند بلکه جاری در نظامات آن هستند و افکار، احساسها و رفتارهای آنها در این نظامات شکل میگیرد.
ساختارها و فرآیندهای یک جامعه، میتوانند در اثر مواجهه با نیازها، تعارضها و تزاحمها بهصورت ناخودآگاه شکل بگیرند و به تدریج تکامل یابند، و میتوانند براساس سطح دانشی که در علوم انسانی در هر عصر و زمانهای وجود دارد و برآیند آنها در مدل-های توسعه و پیشرفت ظهور مییابد، شکل بگیرند.مسلمانان مبتنی بر مبانی معرفتیِ خود، کتاب و سنت را از منابع دانشی برای شکلدهی به ساختارها و فرآیندهای مورد نیاز یک تمدن میدانند و در طول دهههای گذشته تلاش مستمر برای اکتشاف این دانش کردهاند. کتاب اجتهاد تمدنی میکوشد تا مبانی و روش موجّه برای این اکتشاف را ارائه کند.
کل جامعه برایندی الهی و رشدیافته بگیرد و بدین ترتیب، دانش «حکمت، فقه واخلاق » نضج یافت و ابواب مختلف حکمی، فقهی و اخلاقی شکل گرفت.موانع درونی و بیرونی جوامع اسلامی سبب شد تا زمینۀ اجرای برنامۀ فوق درصحنۀ عمل از مسلمانان گرفته شود و نتوانند تعالیم دین را در صحنۀ عمل جمعی رشد دهند.
گسترش جوامع سکولار نیز مزید بر علت شد.فارغ از سابقۀ تاریخی اسلام در جامعه سازی و شکل گیری حقایقی که به نامتمدن اسلام در قرن چهارم و پنجم هجری -معادل قرن هشتم میلادی به بعد- به ظهور رسید، انقلاب اسلامی ایران سبب توجه متمرکز و نیاز ملموس به جامع هسازی و حرکت تمدنی براساس نگرش اسلام گردید.