کتاب انقلاب اسلامی؛ ماهیت، زمینه ها و پیامدها که به قلم استاد ارجمند آقای دکتر محمد شفیعی فر نگارش یافته است، حاصل سال ها تدریس و تجربه مؤلف محترم می باشد. نویسنده دارای آثار قلمی متعددی در حوزه انقلاب اسلامی می باشد. این کتاب درصدد پاسخ به دو سؤال اساسی است: انقلاب اسلامی چیست؟ و انقلاب اسلامی چرا بوجود آمد؟ چیستی انقلاب اسلامی به ماهیت آن مربوط می شود.
همچنین به مباحثی چون تعریف انقلاب و انقلاب اسلامی، تفاوت انقلاب با سایر پدیده های مشابه، ویژگی ها، مشخصات و آرمان های انقلاب اسلامی اختصاص دارد. علاوه براین، تبیین «اسلامی بودن» انقلاب ایران نیز از بحث های مربوط به ماهیت می باشد.
اما چرایی انقلاب اسلامی به ریشه ها و علل بوجود آورنده آن باز می گردد که در آن ریشه های مکتبی ـ عقیدتی، ریشه های تاریخی ـ فرهنگی، زمینه های عینی ـ مادی و مبانی فکری انقلاب اسلامی مطرح است.
ولی برای پرهیز از طولانی شدن مطالب، صرفاً بحث مربوط به زمینه های عینی ـ مادی انقلاب، تحت عنوان تحولات سیاسی ـ اجتماعی قبل از انقلاب طی سالهای 1357 ـ 1332 و متناظر با آن، مبانی فکری انقلاب اسلامی در قالب جریان های فکری ماقبل انقلاب آمده است. دسته بندی جریان های فکری قبل از انقلاب، اصول تفکر و اندیشه های آن ها، تشخیص آن ها نسبت به مشکلات کشور و راه حل آن، روش مبارزه آنها برای رسیدن به جامعه مطلوب از ویژگی های خوب این کتاب است که با دقت به آن توجه شده است.
بحث چیستی یا ماهیت انقلاب اسلامی ایران به این سئوال پاسخ می دهد که انقلاب اسلامی چیست؟ اما پیش از آن باید روشن شود که آیا اساسأ می توان تحولی را که در ایران 1357 به وقوع پیوست، انقلاب نامید؟ بدین لحاظ، این بخش را با تعریف انقلاب ( به طور مطلق) می آغازیم که همه انقلاب ها از جمله انقلاب اسلامی را شامل می شود. برای تکمیل تعریف انقلاب اسلامی به ویژگی های آن نیز اشاره خواهد شد. آنچه تحت عنوان «اسلامی بودن» انقلاب ایران نیز معروف شده، مورد بررسی قرار خواهد گرفت.