کتاب نقد خنیاگری

معرفی کتاب نقد خنیاگری

کتاب نقد خنیاگری تاریخ موسیقی را از پیش از دوره جاهلیت تا اوائل عباسیان مورد بررسی قرار داده و دیدگاه های مختلف و سماع در تصوف و عرفان را بسط داده و به نظرات فلاسفه اشاراتی کرده و نظرات فقهی و کتاب هایی که در این زمینه نوشته شده را مورد نقد و بررسی قرار داده است.

گزیده کتاب نقد خنیاگری

«انتهی ملخصاً» این جمله ای است که حضرت امام خمینی قدس سره پس از نقل بخش معظمی از متن رساله «روضه الغناء» مرحوم آیت الله حاج شیخ محمدرضا اصفهانی در ابتدای مبحث غناء در مکاسب محرمه خود آورده است. از آنجا که ترجمه متن روضه الغناء را به طور کامل نقل کردیم، لذا در ادامه بحث تنها نقد و بررسی حضرت امام درباره رساله مذکور را ذکر می نماییم و آن گاه گزیده دیدگاه حضرت امام را در مورد غناء و ماهیت آن در مکاسب محرمه خود بیان می داریم.

حضرت امام در مورد این رساله می نویسند: دلیل آنکه ما به تفصیل متعرض این رساله شدیم، ادای حقوق استاد و برخورداری از آثار و نتایج سودمند آن بود. انصاف این است که بررسی و تحقیق او، از آنچه تا کنون در این باب گفته شده بهتر و به واقعِ مطلب، نزدیک تر است، گرچه خالی از اشکال هم نیست، چنان که در بیان میزان و حد «اطراب» می گوید: حد اطراب آن است که موجب ازاله عقل گردد. به عبارت دیگر ایشان معتقد است که علت در حرمت غناء، عین علت در مسکر است و این مدعایی است که نه شاهدی در عرف دارد و نه در لغت، چه بسا، غناء به آن حد از اطراب نرسد و شأنیت آن را هم (ازاله عقل) نداشته بر آن صدق کند، زیرا غناء اقسام و مراتب فراوانی در باب «زیبایی و اطراب» دارد، گاه به غایت حسن و زیبایی می رسد، نظیر صوت دلنشینی که ذاتاً در کمال ظرافت و لطافت باشد و خواننده نیز در فن موسیقی بسیار کارآزموده و «بحری» که او به کار می گیرد از نوع «بحر خفیف» باشد، بعید نیست چنین صدا و آهنگی، چنان شنونده را تحریک و تهییج کند که عقل او زایل و اعمالی از او سر زند که در شأن یک انسان با شرافت و خردمند نباشد بلکه افراد پست و اوباش نیز مرتکب آن اعمال نگردند.

البته آنچه درباره اهل فسق، نظیر خلفای بنی امیه و بنی عباس حکایت می کنند که (حالاتی به آن ها دست می داده) صرفاً به خاطر غناء (صوت نازک مرجع مطرب) نبوده بلکه مجالس خوشگذرانی و عیش و نوش آن ها توأم با باده نوشی و پایکوبی و رقص و آلات لهو و لعب بوده است و غالباً در این گونه مجالس سبکی و خفت مزبور عارض می شود لیکن به طور قطع به این مرتبه نمی رسد. از طرفی نه اهل لغت چنین قیدی را در تعریف غناء ذکر کرده اند و نه خبرگان فن حصول چنین حالتی را تأیید نموده اند، بلکه اکثر «اطراب» را حالتی دانسته اند که انسان از شدت شادی و سرور و یا حزن و اندوه، دچار نوعی خفت و سبکی نفس می گردد.