کتاب شاخصه های جامعه دینی از دیدگاه قرآن کریم pdf

معرفی کتاب شاخصه های جامعه دینی از دیدگاه قرآن کریم

کتاب شاخصه های جامعه دینی از دیدگاه قرآن کریم اثر رضا انصاری است که در دفتر نشر معارف به چاپ رسیده است. این اثر نگاهی به تعریف جامعه دینی دارد و معیارهای آن را بر اساس آنچه که در قرآن ذکر شده است، بررسی می کند.

رضا انصاری در کتاب شاخصه های جامعه دینی از دیدگاه قرآن کریم، به بررسی ملاک ها و معیارهایی می پردازد که یک جامعه دینی باید دارا باشد. بخش اول کتاب به بررسی ضرورت وجود جامعه دینی، اقسام جامعه، واژه های مبیّن جامعه در قرآن و ارزش ها و ضدارزش های اجتماعی در قرآن اختصاص دارد. بخش دوم از شاخصه های کلی جامعه، قانون الهی و اقامه دستورهای دینی سخن می گوید و بخش سوم شاخصه های جامعه دینی را در سطح متوسط، بررسی می کند. 

در این بخش مباحثی همچون حاکمیت و رهبری الهی، آموزش و پرورش مبتنی بر تزکیه، نقش و جایگاه خانواده، اقتصاد مبتنی بر دوری از انباشتِ ثروت و حقوق و قضای اسلامی مطرح شده است. بخش چهارم و انتهایی کتاب شاخصه های جامعه دینی در سطح خرد را مورد بررسی قرار داده است و مباحثی همانند روابط اجتماعیِ کرامت محور، اخوت و برادری، ظلم نکردن و رعایت حقوق دیگران، وحدت و همدلی، کنترل اجتماعی، تعاون در کارهای خیر و

گزیده کتاب شاخصه های جامعه دینی از دیدگاه قرآن کریم

بعضی از فیلسوفان مسلمان، به تبعِ طرح نظریه مدینه فاضله افلاطون و مانند آن، به بیان دیدگاه خود درباره مدینه فاضله اسلامی و برخی از ویژگی های آن پرداخته اند. اولین فیلسوف مسلمانی که اندیشه مدینه فاضله را تبیین کرد، فارابی بود. وی در کتاب «آراء اهل المدینه الفاضله»، بعداز بیان ارکانِ مدینهٔ فاضله (لزوم وجود رئیس و ضرورت فیلسوف بودنِ حاکمی که با فلسفه ورزی، قواعد کلی را با فلسفهٔ نظری درمی آمیزد و با مبدأِ وحی در ارتباط است)، به بیان ویژگی های مدینهٔ فاضلهٔ خود می پردازد و معتقد است جامعهٔ مطلوب، جامعه ای است که اولاً، مقصود غاییِ آن سعادتِ حقیقی باشد؛ ثانیاً، همهٔ افرادش یکدیگر را برای رسیدن به این غایت یاری کنند و ثالثاً، همهٔ این افراد، مطابقِ مقصود و خواست رهبر جامعه حرکت کنند.

برخی دیگر از ویژگی های جامعهٔ مطلوب فارابی با توجه به قاعدهٔ «تُعرَفَ الاشیاء باضدادها»، از تقسیم مدینه به مدینهٔ فاضله و مدینهٔ جاهله و تقسیم مدینهٔ جاهله به مدینهٔ ضروریه (که مردم در آن به دنبالِ تأمین نیازهای ضروری خود هستند) و نزاله یا فرومایگان (که مردم در این مدینه همه در پیِ کسب مال و ثروتِ بیش از اندازهٔ نیاز هستند و در مصرف کردن بخل به خرج می دهند) و مدینهٔ خست و شقاوت (که هدف آن کامرانیِ روحی و جسمی است) و مدینهٔ کرامت (شهری که هدفِ فرمان روایانِ آن کسب احترام و کرامت است) و مدینهٔ تغلبیه (شهری که حکومت آن دیکتاتوری یا خودکامه است) و مدینهٔ جماعیه (شهری که مردم، تابع رأی اکثریت هستند) فهمیده می شود که عبارت اند از: تعاون، غایتِ قصوی بودن خدا، معرفت خداوند، بافضیلت بودنِ مردم، عدالت، محبت، الفت، صلح و..

گروهی از حکیمان قرن چهارم که نام خود را «اخوان الصفا و خلّان الوفاء» گذاشته بودند؛ مباحث سیاسی و اجتماعی را در کتاب های خود، مخصوصاً مهم ترین اثر مکتوب خود، یعنی «الرسائل» مطرح کردند. ایشان در زمینهٔ رده بندیِ علوم، ابتکار جدیدی داشتند و جایگاه سیاست را در آن به گونهٔ خاصی تعیین کردند. آن ها علم سیاست را در زمرهٔ علوم الهی و فلسفیِ حقیقی قرار دادند و آن را به پنج نوع، یعنی سیاستِ نبوی، سیاست ملوکیه، سیاست عامیه (معرفت ریاست بر جماعت)، سیاست خاصیه (معرفت انسان به تدبیر منزل و معیشت خود)، سیاست ذاتیه (آگاهی به معاد) تقسیم کردند.

سیاست نبوی در دیدگاه آنان به معنای مدیریت اداری و اجرایی و نوعی ولایت سیاسی نیست، بلکه اصلاح انسان ها با تعیینِ سنت ها و قوانین مفید، تزکیهٔ نفس و ایجاد عادت های نیکوست. سیاست خاصیه و ذاتیه به ادارهٔ جامعه مربوط نیست، بلکه اولی همان تدبیر منزل و دومی تدبیر و اصلاح نفس است. سیاست ملوکیه و عامیه به ادارهٔ جامعه مربوط است. سیاست ملوکیه به امامان هدایتگر و جانشینان پیامبراکرم (ص) که عادل بودند اختصاص دارد. اینان به حفظ شریعت در جامعهٔ اسلامی، احیای سنت ها، امربه معروف و نهی ازمنکر، اجرای حدود و احکام، مبارزه با ظالمان و دفاع از مظلومان پرداخته اند. سیاست عامیه به ریاست امیران بر شهرها و کشورها و ریاست سرلشکرها بر لشکر و مانند این ها اطلاق می شود.

از دیگر فیلسوفانِ مسلمانی که به مباحث اجتماعی اشاره کرده است، ابوعلی سیناست که مبانیِ مدینهٔ عادلهٔ خود یعنی جهان شناسی و خداشناسی، انسان شناسی و غایت شناسی را بیان کرده است. وی معتقد است که غایت این جامعه، سعادت دنیوی و اخروی است. از نظریه های مهم ابن سینا، نظریهٔ وی دربارهٔ نبوت است. وی نبی را حاکم جامعه می داند و ضرورتِ حاکمیتِ نبی را در چهار سطح عقلانی، تخیّلی، اعجازی و سیاسی _ اجتماعی ثابت می کند. ابن سینا قانون را برای جامعه به شرط الهی بودن می پذیرد. وی همچنین دربارهٔ ویژگی های این شهر به تعاون برای سعادت، عدالت، نبود تعارض و فساد، دینداری و پیروی از شریعت اشاره می کند. او نیز حکومت ها را به دموکراسی، استبدادی، حکومت های خسیسه (که ریاست آن با پست ترین مردم است) و حکومت اشرافی (حکومتی که رهبری آن را شریف ترین انسان ها بر عهده دارند)، تقسیم می کند و درنهایت رهبریِ این نوع حکومت (اشرافی) را به پیامبر می رساند.