از کجا آمدن و به کجا رفتن انسان، دو موضوع خطیر در تاریخ اندیشه است و هیچگاه بشر از اندیشه در اینباره فارغ نزیسته است. دریافتن این دو موضوع، نه تنها کنجکاوی ادمی را ارضا میکند، که گرهگشا و تعهد آفرین است و به زندگی معنا و هدف میبخشد.
جلد دوم دانشنامه امام علی(ع) عهدهدار پژوهش درباره سرآغاز و سرانجام جهان، و دانستن این موضوع است که انسان از کجا آمده و به کجا میرود. در این پژوهش از عقل و نقل استفاده و بیشترین تکیه و تأکید بر روایات امام علی(ع) شده است.
جلد دوم از دانشنامه امام علی(ع) مبدا و معاد دربردارنده ده رساله و شامل مباحثی پیچیده در الهیات است. مجموعه سیزده جلدی دانشنامه امام علی(ع) زیر نظر علیاکبر رشاد و به همت پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی تهیه و به چاپ رسیده است.
برهان معقولیت یا احتیاط عقلی
یکی از راههای اثبات وجود خدا، معقولیت اعتقاد به او است؛ زیرا آدمی را یکی از این دو راه پیشرو است: اعتقاد به خدا؛ عدم اعتقاد به او. از سویی، هر یک از این دو لوازمی دارد. برای نمونه، کسی که به خداوند باور دارد، باید بپذیرد که چون خداوند حکیم است، انسان و جهان را بیهوده نیافریده است؛ بلکه از آفرینش آن دو، مقصودی دارد که همانا هدایت انسان و رساندن او به کمال نهایی خویش است؛ از این رو پیامبران را برای هدایت او فرستاده است. همچنین پس از این جهان، جهان دیگری وجود دارد که در آن انسانها کیفر و پاداش اعمال خود را میبینند. بدینسان اعتقاد به خدا با اعتقاد به نبوت و شریعت و معاد توام میشود. در مقابل، عدم اعتقاد به خدا، لوازمی دیگر، غیر از آنچه گفته شد، دارد.
حال اگر اعتقاد به خدا و لوازم آن را_ که سعادت ابدی در پی دارد_ در نظر بگیریم و آن را با ناباوری به خدا و لوازم آن بسنجیم، اعتقاد به خدا و لوازم آن را معقولتر خواهیم یافت؛ زیرا در صورت صحت اعتقاد به خدا، ما از منافع بسیاری برخورداریم و از شقاوت ابدی اجتناب ورزیدهایم؛ اما اگر معلوم گردد که چنین اعتقادی خرافه و ناصواب است نیز ضرر و زیانی نکردهایم.