کتاب مبانی آینده پژوهی pdf

معرفی کتاب مبانی آینده پژوهی

کتاب مبانی آینده پژوهی نوشته ی محسن رستمی، عیسی کشاورز و رضا خجسته، به کمک مجموعه ای از مطالعات میان رشته ای و با رویکردی تلفیقی نسبت به جهان سعی دارد تا ایده های بدیع و کارآمدتری پیرامون مسائل مختلف ارائه دهد.

ما انسان ها، امروزه در دنیایی زندگی می کنیم که جلوگیری و ممانعت از تأثیرگذاری فناوری های نو بر عملکرد زندگی اجتناب ناپذیر خواهد بود. بنابراین باید بتوانیم به گونه ای این تحولات را بپذیریم که آمادگی لازم برای مواجه شدن با پیامدهای آن در روند زندگی عادی خود را داشته باشیم.

اگر بخواهیم انسان خوبی باشیم، ناگزیر باید آینده پژوه باشیم. از منظر آزادی انسان، تصور آینده های گوناگون و سپس انتخاب میان آن ها موضوع بسیار حائز اهمیتی است. عکس این مدعا هم درست است. برای اینکه آینده پژوه خوبی باشیم، باید بخواهیم که انسان خوبی باشیم و به عبارت دیگر، نگران رفاه و سعادت دیگران باشیم. در این راستا لازم است بصیرت افراد نسبت به آینده به دانشی فراتر از اینکه "آینده چه هست؟" و حتی فراتر از اینکه "چه می تواند باشد؟" مجهز شود. جان کلام، این بصیرت باید به احساسی از اینکه "آینده چه باید باشد؟" مسلح گردد.

بدون تردید توسعه فناوری های نوین و افزایش زمینه های کاربرد آن ها علاوه بر اینکه می تواند از مزایای قابل توجهی در زندگی انسان ها برخوردار باشد، نگرانی های بسیاری را نیز به همراه خواهد داشت. با توجه به اهمیت این موضوع به موازات تحقیقاتی که در راستای دستیابی به فناوری های نوین انجام می شود، گروهی دیگر از محققان نیز تأثیر آن ها در زندگی انسان ها را مورد مطالعه قرار می دهند که این مطالعات اغلب دربردارنده ی مجموعه برنامه های مختلفی نظیر برگزاری دوره های آموزشی در استفاده از فناوری های نوین به منظور افزایش آگاهی کاربران و همچنین بررسی عملکرد این فناوری ها و تجزیه و تحلیل آثار و پیامدهای زیستی ناشی از آن ها خواهد بود.

آینده پژوهی رشته ای مستقل است که به شکلی روشمند به مطالعه ی آینده می پردازد. این رشته تصاویری از آینده در اختیار ما قرار می دهد تا در زمان حال، بر اساس این تصاویر بتوانیم به شکل کارآمدتری تصمیم بگیریم. این تصاویر در سه مقوله طبقه بندی می شوند: آینده های ممکن، آینده های محتمل و آینده های مطلوب.

در این راستا، وندل بل یکی از متفکران مهم این حوزه، آینده پژوهی را به این شکل تعریف می کند: «آینده پژوهی رشته ای مستقل به شمار می رود که هدفش مطالعه منظم آینده است. آینده پژوهان به دنبال کشف، ابداع، ارائه، آزمون و ارزیابی آینده های ممکن، محتمل و بهتر هستند. آنان انتخاب های مختلفی درباره آینده فراروی انسان ها قرار می دهند و در انتخاب و پی ریزی مطلوب ترین آینده به آنان کمک می کنند». 

گزیده کتاب مبانی آینده پژوهی

کار آینده پژوهی آن است که شکاف های فرصت و عملکرد را شناسایی کند. شکاف ها نشان دهنده تفاوت های میان عملکرد رقابتی مطلوب (آینده) و عملکرد رقابتی عملی (فعلی) هستند و تفاوت میان آنچه شرکت باور دارد که باید انجام دهد (قصد و نیت استراتژیک) و آنچه می تواند انجام دهد (واقعیت فعلی شرکت) را نشان می دهند. شرکت می تواند در هر نقطه ای از زمان شکاف استراتژیک و نیز شکاف دانش داشته باشد. این شکاف ها، تفاوت میان آرمان ها یا امیدهای جمعی سازمان را با توجه به آنچه باید انجام شود نشان می دهند که از راه گزاره ارزشی سازمان و واقعیت فعلی آن بیان می شوند؛ گزاره ای که انعکاس آن چیزی است که سازمان می داند می تواند انجام دهد. 

شکاف ها محدودیت های رقابتی شرکت را منعکس می کنند و نشان می دهند که شرکت در چه مقاطعی نیاز به بهبود دارد (پر کردن شکاف). همچنین نشان دهنده تحول سازمانی و فرصت هایی برای بهبود هستند. گزینه های تحول می توانند از پیامدها و نتایج تجزیه و تحلیل دو شکاف، مشتق شوند. شکاف های استراتژیک و دانش می توانند با کمک روش ها و ابزارهای ویژه ای که تصویری قابل اطمینان و موثق از موقعیت رقابتی فعلی شرکت را فراهم می سازند، شناسایی و تحلیل شوند. 

این ابزارها یا روش ها ممکن است به عنوان مثال یک متدولوژی تجزیه و تحلیل استراتژیک پرتفولیو باشند؛ مانند متدولوژی ای که نویسندگان یک پروژه تحقیقاتی در سال 2000 توسعه دادند و نتیجه آن بررسی توانمندی های شرکت بر حسب اثر و نقطه قوت رقابتی آن ها بود. تجزیه و تحلیل ها نشان داد جایی که شکاف هایی بین دانش و استراتژیک در پرتفولیوی شرکت وجود دارد، حوزه هایی هستند که باید منابع در آن ها به منظور ایجاد موقعیت رقابتی در آینده سرمایه گذاری شوند.