کتاب درسنامه علم صرف نوشته سیدحمید جزایری توسط انتشارات موسسه هاجر منتشر شده است. قرآن، این معجزه جاودان پیامبراکرم(ص)و طریق نور و هدایت انسان، به زبان عربی نازل شده است. هم چنان که کلام معصومین(ع)نیز به زبان عربی است.
بدیهی است برای فهم هر کلامی، نخست باید زبان آن را دانست؛ و از این رو، زبان عربی چونان پُلی است که بدون عبور از آن نمیتوان به ساحل معانی عمیق و ژرف قرآن و کلام ائمه اطهار(ع) رسید. علاوه بر آن، زبان عربی ارتباط فراوانی با زبان فارسی داشته و تسلط بر آن برای فراگیری و گسترش ادبیات فارسی نیز مؤثر است. همچنین زبان بیشتر کشورهای اسلامی، عربی بوده وآشنایی با آن، جهت ایجاد و ارتباط با این جوامع لازم و ضروری است.
مطالب فوق ما را به اهمیت و ضرورت فراگیری زبان و ادبیات عربی آشنا میکند. نخستین گام برای آموزش زبان عربی، آشنایی با «علم صرف» است که در این راستا، کتاب درسنامه علم صرف به محضر علاقهمندان به فراگیری علوم و معارف دینی تقدیم میشود.
پیش از شروع مباحث علمی کتاب، اساتید بزرگوار و دانشپژوهان محترم باید به نکتههای ذیل توجه کنند.
1. چینش مباحث هر درس به این شکل است: اهداف آموزشی درس، متن اصلی درس (به فارسی)، نگاهی به کتب دیگر (به عربی)، پرسش و تمرین، پژوهش و لغتنامه.
پیش از توضیح هر یک از این اجزاء باید گفت، مجموعۀ مطالب علمی که بناست در هر درس به دانشپژوه منتقل گردد، در طی فرآیندی انجام میگیرد که از اولین جزء هر درس، یعنی «اهداف آموزشی» شروع شده و تا آخرین جزء آن یعنی «لغتنامه» ادامه مییابد. به عبارت روشنتر، در این کتاب سعی شده است تمامی مطالب و محتوای علمی، فقط در متن اصلی درس ارائه نگردد، بلکه درصد کمی از آن در اجزای دیگر درس همچون« نگاهی به کتب دیگر» و...گنجانده شود.
تعریف علم صرف
در زبان عربی بسیاری از کلمات از صورتی به صورت دیگر «تغییر» مییابند. این تغییر گاهی برای بهدست آوردن معانی مورد نظر و گاهی فقط مربوط به لفظ است؛ برای مثال، کلمه «نَصْر» (یاری کردن) به صورتهای: نَصَرَ، یَنْصُرُ، اُنْصُرْ، ناصِر، مَنْصُور و... تغییر داده میشود تا معانی: یاری کرد، یاری میکند، یاری کن، یاریکننده، یاریشده و... بهدست آید و یا کلمۀ «قَوَلَ» (گفت) جهت ایجاد سهولت در تلفظ به صورت «قالَ» (گفت) تغییر میکند. این تغییرات براساس قواعدی است که به آنها «علم صرف» گفته میشود.
بنابراین، علم صرف را میتوان اینگونه تعریف کرد: قواعدی است که به وسیله آنها، حالتهای غیراعرابی کلمه شناخته میشود.
فایده علم صرف
فراگیری علم صرف دو فایده مهم دارد:
1. آشنایی با ساختار و تغییرات لفظی کلمه؛
2. پی بردن به معنای کلمه و انتخاب کلمه مناسب برای معنای مورد نظر