رئالیسم تهیه شده توسط جمعی از محققان سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
به لحاظ لغوی رئالیسم از دو کلمه «رئال» و «ایسم» ساخته شده است. واژه رئال به معنای: واقعی، حقیقی، صحیح، درست، طبیعی، چیز واقعی، واقع و حقیقت است و ترکیب این دو کلمه به «واقعگرایی» یا مکتب اصالت واقع» ترجمه میشود.
رئالیسم چیست؟ گونه های آن کدام است؟ و در حوزه های مختلف دانش، فرهنگ و هنر و عرصه های عملی زندگی، چه معانی و کاربردهایی دارد؟واقعیت آن است که «واقعگرایی» یا «واقعیتگرایی» که معادل «رئالیسم»است، عنوان اصطلاحی است که در حوزههای مختلف دانش و دورههای گوناگون تاریخ علم و رویکردهای گونهگون، معنا، بار، تبار و ماجرای تاریخی جدایی دارد که از هم بازشناختن آنها نه چندان ساده است و نه کار یک مقدمه کوتاه.
رئالیسم چیست؟
ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ، ﭘﺎﺗﻨﻢ ﺗﺄﻳﻴﺪ ﺗﺒﻴﻴﻦ ﮔﺮﺍﻱ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻱ ﺭﺋﺎﻟﻴﺴﻢ ﺑﺎ ﺍﻳـﻦﻋﻨﻮﺍﻥ ﺑﻴﺎﻥ ﻣﻲﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺭﺋﺎﻟﻴﺴﻢ ﺗﻨﻬﺎ ﻓﻠﺴﻔﻪﺍﻱ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺭﻭﺵ ﻋﻠﻤﻲ ﺭﺍ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﻲﺩﻫﺪ. ﺍﻭ ﺗﺼﺪﻳﻖ ﻣﻲﮐﻨﺪ، ﺭﺋﺎﻟﻴﺴﻢ، ﻣﺴﺘﻠﺰﻡ ﺗﺪﺍﻭﻡ ﻧﻈﺮﻱ ﻣﻴﺎن ﺍﻧﻘﻼﺏﻫﺎﻱ ﻣﻔﻬﻮمی ﺍﺳﺖ. ﺑﺎﻳﺪ ﺛﺒﺎﺕ ﺩﻻﻟﺖ ﻣﺪلوﻝ ﺭﺍ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﺩﺍﺩ ﻭ ﺣﺪﺍﻗﻞ ﺑﺘﻮﺍﻥ ﺗﺎ ﺣﺪﻱ ﺑﺮﺍﻱ ﻧﻈﺮﻳﻪهاﻱ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺍﺯ ﻣﻨﻈﺮ ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎﻱ ﺑﻌﺪﻱ، ﻣﺪﻟﻮﻟﻲ ﺗﻌﻴﻴﻦ کرﺩ ﻭ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺣﺎﻟﺖﻫﺎﻱ ﺣﺪﻱ ﺍﺯ ﻧﻈرﻳﻪﻫﺎﻱ ﺑﻌﺪﻱ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ.
ﮔﺮﭼﻪ ﺑﻲﺗﺮﺩﻳﺪ ﻣﻬﺠﻮﺭ ﺍﻓﺘـﺎﺩﻥ ﺍﺻﻄﻼﺣﺎﺕ ﻣﺨﺘﻮﻡ ﺑﻪ«ism» ﺩﺭ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻣﻄﻠﻮﺏ ﺍﺳﺖ، ﺍﻣﺎ ﺑﺮﺧﻲ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺍﺻﻄﻼﺡﻫـﺎ ، ﺁشکاﺭﺍ ﻣﻘﺒﻮﻟﻴـﺖ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺣﻔﻆ میﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﻳﮑﻲ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ «ﺭﺋﺎﻟﻴﺴﻢ» (realism) ﺍﺳﺖ. ﺍﻣﺮﻭﺯﻩ ﺷﻤﺎﺭ ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﺎﻧﻲ ﮐﻪ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ ﺭﺋﺎﻟﻴﺴﻢ ﺩﺍﺩ ﺳﺨﻦ ﻣﻲﺩﻫﻨﺪ، ﺭﻭ ﺑﻪ ﻓﺰﻭنی ﺍﺳﺖ ، ﻭﻟﻲ ﺩﺭﺑﺎﺭﺓ ﭼﻴﺴـﺘﻲ ﺭﺋﺎﻟﻴﺴﻢ، ﺑﺴﻴﺎﺭ ﮐﻢ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻪﺍﻧﺪ!