کتاب زکات باطنی

معرفی کتاب زکات باطنی 

کتاب زکات باطنی، پژوهشی فقهی درباره گستره زکات از نگاه قرآن نوشته جواد ایروانی که توسط انتشارات دانشگاه علوم اسلامی رضوی منتشر شده است. در این کتاب روش فقهی را پیش می گیریم. بر این اساس، آیات و روایات مرتبط، ارائه و تحلیل شده و به سایر ادله همچون اجماع، عمومات مستفاد از مبانی دینی و فلسفه تشریع واجبات مالی توجه شده است.

در تحلیل آیات به شیوه تفسیر قرآن به قرآن، استفاده از روایات معتبر، تدبر در سیاق آیات، اصل احکام و عدم نسخ در آیات توجه شده است. در تحلیل روایات نیز ضمن بررسی سندی، بر ارزیابی محتوایی و به ویژه مقایسه آن با آیات تأکید شده است. بازکاوی مفهوم و کاربرد واژه های زکات و صدقه در قرآن و رو ایات و ارائه تحلیلی نو در این باره، حجیت نداشتن شهرت و تأثیر ناپذیری از آن در فهم نصوص از دیگر نکات شایان یادآوری است.

در این پژوهش به سیر منطقی مباحث توجه شده است؛ پس از تبیین مفهوم و کاربرد واژه هایی همچون زکات و صدقه در قرآن و روایات و تمایز آن با مصطلح فقهی، در فصل دوم، ضمن تبیین مبانی بحث، به تأسیس اصل در این مسأله پرداخته و در فصل سوم، نگاهی به واجبات مالی مورد اتفاق و اختلاف فقیهان دارد تا به سان زمینه ای برایی بحث های بعدی باشد.

در فصل چهارم، ادله وجوب زکات باطنی را مطرح نموده است. ارائه آیات (با تحلیل هایی نو و مبتنی بر اصول)، روایات (با تحلیل سندی و محتوایی)، اصل عدالت و فلسفه واجبات مالی، از آن جمله اند. در پنجمین فصل، مقدار، شرایط و ویژگی های آن بررسی گردیده و به مناسبت، حدود فقر و غنا تحلیل شده است. فصل ششم، به احکام آن، از جمله مسأله حکومتی بودن و جواز جایگزینی آن با مالیات ها پرداخته و در فصل هفتم، نتایج و نیز پیشنهاداتی در عرصه های علمی، فرهنگی و اجرایی ارائه گردیده است.

گزیده کتاب زکات باطنی 

«زکات» چندین معنا دارد که عبارت است از: نماء (فزونی)، پاکی، صلاح، شایستگی، مدح، برکت و خالص چیزی.  برخی از لغت پژوهان معنای اصلی این واژه را «نماء» و «فزونی» دانسته  برخی دیگر چهار معنای اصلی را برای آن برشمرده اند.

به نظر می رسد مفهوم اصلی این واژه همان «فزونی» باشد، و از آن جا که شرطِ تحقق آن پیراسته بودن از موانع است، در معنای پاکی به کار می رود. آیاتی همچون تُطَهِّرُهُمْ وَتُزَکِّیهِمْ و ذَلِکُمْ أَزْکَی  لَکُمْ وَأَطْهَرُ که در آن طهارت (پاکی) را در کنار زکات یاد آورده، مؤیّد این نکته است. همچنین دیگر معانی یادشده نیز به گونه ای به آثار زکات و یا لوازم آن اشاره دارد.