کتاب «نظام مالیاتی عادلانه بر محور مالیات بر درآمد اشخاص» نوشته علی نصیریاقدم است که در انتشارات حوزه علمیه خراسان رضوی به چاپ رسیده است.
مالیات از مهمترین ابزارهای حکمرانی است که در اختیار دولت ها قرار دارد. اولین جنبه اهمیت آن نقشی است که این ابزار در تأمین مالی مخارج دولتها ایفا میکند. دولتها برای تأمین کالاهای عمومی، درونیسازی آثار خارجی، پشتیبانی از رقابت در فعالیتهای اقتصادی و زمینهسازی برای توزیع عادلانه مواهب و مشارکت همگانی در اقتصاد، عهدهدار وظایفی هستند. از همینرو برای تأمین مالی این وظایف، نیازمند منابع مالی پایدار و مشروع هستند؛ منابعی که همواره در دسترس باشند و ازنظر مردم تعلق این درآمدها به دولت مشروع باشد. حال اگر دولتها بتوانند برای خود نزد مردم مشروعیت کسب کنند، میتوانند برای کسب درآمد و پوشش هزینههای خود و ایجاد ثروت از ابزارهای مالیاتی استفاده کنند؛ بنابراین، این ابزار مالی در جعبه ابزار حکومت از اهمیت بسزایی برخوردار است و در کتاب «نظام مالیاتی عادلانه بر محور مالیت بر درآمد اشخاص»، نشان داده شده است که مالیات بر درآمد اشخاص تا چه حد در ایفای این کارکردها میتواند موثر باشد.
امروزه دولت مدرن، سه نقش یا وظیفه در اقتصاد دارد: اصلاح توزیع درآمد، تخصیص منابع و ایجاد ثبات. مالیات بر درآمد اشخاص در هر سه زمینه، ابزاری است که به کار دولتها میآید؛ اما مهمترین کارکرد این ابزار، بازتوزیع درآمد است. اگرچه عوامل متعددی بر نابرابری مؤثر است، اما مالیات بر درآمد میتواند در انتهای هر دوره مالی، اقتصادی را که از نظر توزیعی در نقطه عدم تعادل به کار خود خاتمه داده است، به نقطه شروع مناسب بازگرداند؛ همچنین میتواند زمینه را برای رقابتی فراگیر در دوره آتی فراهم آورد. علاوه بر این، دولت را از اتخاذ سیاستهای غیربهینه برای تأمین برابری بی نیاز میکند. در واقع، این ابزار به دولت کمک میکند با کمترین مداخله از حصول برابری مورد نظر اطمینان حاصل کند. در این راستا کتاب «نظام مالیاتی عادلانه بر محور مالیت بر درآمد اشخاص»، درصدد معرفی اهمیت، مبانی، الگوها، تجارب و دلالت های «مالیات بر درآمد اشخاص است؛ در این کتاب نظام مالیات بر درآمد ایران توصیف و مهمترین کاستیهای آن به تصویر کشیده شده است.
نشــان دادن کارایی مالیات بر درآمد اشخاص با قرابت فراوانی که با الگوی خمس دارد، میتواند قرینهای بر این باشد که این نهاد حکیمانه شرع مقدس، بیش از اینکه یک «عبادت مالی» باشد، «وجهالاماره» حکومت اسلامی است و چهبسا اصلاح نگاههای غبارگرفته رایج به جنبه مخارج دولت اسلامی، و پیراستن آن از تکالیف و وظایف فاقد حجیت شرعی، بتواند تأمینکننده بخش هزینههای دولت چابک اسلامی باشد. اگرچه اصولاً مقوله مالیاتها- همچنانکه بر اهل فن پوشیده نیست- از آن دسته مباحث اقتصادی است که بیش از دیگر مباحث، دارای ماهیت حکومتی و متغیر است. با اینحال این مسئله نافی این نیست که بتوان از نهادهای مالیاتی فقه و نظام اقتصادی صدر اسلام، قواعد عامی استخراج کرده و بر اساس آنها چارچوب اجمالی نظام مالیاتی مطلوب صدر اسلام را ترسیم کرد.