کتاب «توکل» نخستین جلد از مجموعه کتابهای اخلاق توحیدی موسسه جوانان آستان قدس رضوی است که توسط محمدحسن وکیلی به نگارش درآمده است. سلسله کتاب های اخلاق توحیدی قدمی در مسیر رشد اخلاق و معنویت، شفافسازی مفاهیم اخلاقی و ارائه راهکارهای عملیاتی-کاربردی برای استفاده نسل جوان است.
توکل یعنی انسان بداند مخلوق خدا نه زیانی میزند و نه سودی میرساند، نه به کسی چیزی میدهد و نه میتواند از بدست آوردن چیزی جلوگیری کند، لذا نباید برای احدی جز خداوند کار کرد و چشم طمع به کس دیگری داشت. شخصی که بر خدا توکل کرده، کارهای خود را به خدا حواله کرده و هر عامل دیگری را مستقلاً در امور خود موثر ندیده، بلکه از اسباب و وسایل در رفع امورات میانگارد. شخص توکلکننده را «متوکل» مینامند. توکل، اعتماد قلب در امور، بر خدا میباشد، بطوریکه بندگان جمیع امور خویش را بر خداوند حواله دهند و از هر نیرو و قدرتی دیگر در امور خویش تبری جویند و تنها به یک قدرت وابسته باشند و او خدا است و تنها او را اساس عمل و تاثیر بدانند و اگر برای انسانهای مومن در حوزهی عملیات روحی و جسمی، فردی و اجتماعی خویش چنین حالتی پیش آید، اینان متوکلین به خدا بهشمار میآیند.
بنابراین معنای توکل کردن ترک اسباب نیست، متأسفانه در بین ما توکل که یک صفت قلبی است، به یک صفت رفتاری تبدیل شده و براساس آن گفته میشود: «توکل یعنی اعتنا نکردن در عمل به اسباب و علل» که این برداشت اشتباه است. پس باید انسان تمام اثر را از خداوند ببیند و در مقام عمل از باب انجام وظیفه، نه از باب دارای اثر بودن، به اسباب ظاهری روی آورد. بهطور مثال در هنگام غذا خوردن باید واقعاً اعتقاد پیدا کنیم که این غذا اثری در رفع گرسنگی ما ندارد و ما تنها از باب وظیفه غذا میخوریم.