دربارهی فواید بازی و نقش آن در پرورش جسم و روان کودکان، پژوهشهای زیادی انجام شده است و کارشناسان و پژوهشگران به این نتیجه روشن رسیدهاند که بازی، نیاز اولیه و ضروری کودکان است و هر چه امکان پرداختن آنها به بازیهای سالم و سازنده بیشتر باشد، فکر، ذهن و جسم آنها بهتر پرورش مییابد و خصوصیتهای اجتماعی بهبود مییابد.
بازیها به انواع مختلفی دستهبندی میشوند که هرکدام تاثیر و کارکرد خاصی در رشد و پرورش استعدادها و مهارتهای کودک دارند.
ما در کتاب شنبازی درمانی قصد داریم در مورد نوع خاصی ازبازی و اسباببازی به نام شن صحبت کنیم. و جایگاه آن در رشد مهارتهای کودک و حتی درمان بعضی از ناتوانیهای روحی_ رفتاری وی را بیان کنیم.
جایگاه شن در بازی
شنبازی برای کودکان فعالیتی خوشایند و لذتبخش است. کودک از لمس کردن شن و بازی با آن لذت بسیار میبرد. شن میتواند خاصیت مایعات را نیز داشته باشد از نظر اینکه میریزد و اگر آن را در ظرفی بریزیم به شکل آن ظرف در میآید. بازی با شن، تجارب مفید و لذتبخشی را برای کودک ایجاد میکند.
امروزه شنبازی به قدری دارای اهمیت است که در تمامی کلینیک های مشاوره و روان درمانی کودک، به عنوان یکی از وسایل ضروری اتاق بازی محسوب میشود. کودک در شن به حفر کردن و ساختن دالان تونل میپردازد. برج، تپه و خانه میسازد و به انجام بازیهای تخیلی مشغول می گردد. کودک میتواند معمار هستی خود باشد و قصرش را در داخل شنها بسازد. دنیای خویش را پر از کسان و خویشاوندانی سازد که ساخته و پرداختهی ذهن او هستند. او میتواند کاری را انتخاب کند و یا از آن دست بکشد، میتواند بیافریند و یا نابود کند.
کودک می تواند با قدرت تخیلش کوهی بسازد و بیخطر به قلهی آن صعود کند و از آنجا به تمام دنیا بگوید: من میتوانم برای خود، یه کوه بسازم و یا آن را، با خاک یکسان کنم، شن وسیلهی خوبی برای بازیهای تهاجمی کودک به شمار میرود زیرا میتواند شن را با ایمنی بیشتری پرتاب کند. کودک میتواند عروسکهای مینیاتوری را که نماد پدر، مادر، خواهر و یا برادر هستند و نسبت به آنها احساس خصومت، تنفر و یا حسادت میکند در میان شن دفن کند، با ماشین کمپرسی پر از شن از روی آنها عبور کند و به این وسیله احساسات درونی خویش را نشان دهد. کودک می تواند با شن سنگر بسازد و از طریق تفنگ بازی احساسات خویش را نشان دهد و تخلیه شود، یا اینکه جاده بسازد و با استفاده از بلدوزر و گریدر مشغول سازندگی شود و یا اینکه با ساخت مزرعه مشغول کشت و کار کشاورزی شود، یا جاده و پلهایی برای عبور و مرور ماشین بسازد، سپس آنها را خراب کرده و یا توسط هواپیما بمباران کند. در ظرف چند دقیقه میتواند یک خندق حفر کند و قایقی را هدایت نماید، در لحظهای بعد ممکن است سدی بسازد و اندکی بعد آنها را خراب کند و خندق و قلعه ها را ویران نماید. شن وسیلهی بسیار مناسبی برای پاسخگویی به طیف گستردهای از تخیلات کودک است. در شنبازی، کودک علاوه بر اینکه به لحاظ روانی تخلیه میشود و رضایت درونی کسب میکند، در پرورش تخیل، ابتکار، خلاقیت و سازندگی او نیز بسیار مؤثر است.