در عالم بشری، واقعیات و اوهام سخت در هم آمیخته و حق و باطل به شدت با هم مشتبه شده است و احیانا، کسانی به انگیزه هایی، حق را باطل قلمداد کرده و در مواردی نه چندان اندک، جامه حق بر اندام باطل پوشانده اند.
در کتب تاریخ ملل و نحل، از مذاهب و نحله هایی سخن به میان آمده و افکار و عقایدی به کسانی نسبت داده شده است که امروزه از آنها اثری نیست.