کتاب فلسفه دین
معرفی کتاب فلسفه دین
کتاب فلسفه دین، اثر کیت ای یاندل، ولفهارت پانن برگ و ویلیام جی وینرایت؛ سعی دارد تا باورهای دینی مختلف را فهمیده و سپس به ارزیابی آن بپردازد.
هدف عمده کتاب حاضر، اثبات امکان ارزیابی عقلانی باورهای دینی است. این اثر، هم آثار ترجمه‌ای را در خود دارد و هم آثار تألیفی را و در واقع، ترجمه‌ای همراه با نقد و بررسی است. چند فصل این اثر، ترجمه نوشته‌های فیلسوفان دین است که هرکدام در جایگاه خود از اعتبار و شهرت بسزایی برخوردارند. تعدادی از فصول کتاب نیز به نقد و بررسی نظریات آنان اختصاص یافته است و به همین دلیل، این اثر ترکیبی از ترجمه و تألیف است.
در بخش اول، مباحثی کلی که در فلسفه دین از اهمیت بسزایی برخوردار است، مورد توجه قرار گرفته است. این بخش از سه فصل تشکیل شده است: فصل اول با معرفی انواع دین، اشاره کوتاهی به اسلام داشته و با تفصیل بیشتر به مسیحیت و بیش از آن به شاخه های ادیان شرقی پرداخته است. بخش دوم به مهم ترین عناوین مربوط به مبانی ایمان می پردازد.
این بخش از هفت فصل تشکیل شده است: فصل اول، مسئله ایمان و عقل را مورد بررسی قرار داده و پرسش های مربوط به بنیاد عقلانی و ادعاهای اساسی ادیان توحیدی و نیز نظریات ناهمسوی مربوط به این مسئله را تا اندازه ای بدون جانب داری مطرح کرده است. بخش سوم از پنج فصل تشکیل شده است: فصل اول به کثرت گرایی دینی می‌پردازد و به طور عمده دیدگاه‌های جان هیک را مطرح می‌کند. نویسنده پیش از نقد و بررسی کثرت گرایی در فصل‌های بعد، به برخی از پیامدهای کثرت گرایی در همین فصل پرداخته است.
گزیده کتاب فلسفه دین
فصل دوم: مفاهیم توحیدی واقعیت نهایی
توحید فلسفی عام
در نگاه یکتاپرستان، خداوند واقعیت نهایی است. آن چه در میان مکاتب مختلف توحیدی مشترک است، می‌تواند توحید فلسفی عام نام گیرد که در زیر توصیف می‌شود. این ادعا که x خداوند است، باید به گونه‌ای تصویر شود که دعاوی زیر را در پی داشته باشد:
1ـ x از نظر هستی شناسی، لزوماً مستقل است (یعنی x وجود دارد و به لحاظ منطقی، محال است که x در وجود به چیز دیگری وابسته باشد).
2ـ x خودآگاه است (یعنی به معنای واقعی کلمه، آگاه و عالم به خود است؛ بنابراین، x یک شخص است).
3ـ x متعالی است (یعنی x با جهان متحد نیست و خداوند، در وجود و قدرت، به جهان وابسته نیست).
4ـ x وجود اعلی است (یعنی با ارزش‌ترین، بزرگترین یا بهترین است).
یکی از اختلافات عمده دینی میان انواع مختلف مکاتب توحیدی، این امر است که آیا و تا چه حدی خداوند در تاریخ انسان تأثیرگذار است. می‌توان گفت که خداوند مشیت حتمی خود را به کار می‌گیرد اگر و تنها اگر به گونه‌ای عمل کند که خداوند که موجب وقایع تاریخی عمومی خاصی شود و انجام این کار از طریق الهام‌ها یا وقایع خاص نباشد؛ خداوند هم وقایع عام پدید می‌آورد و هم وقایع خاص را و اوّلی را فقط با انجام دومی انجام می‌دهد. برعکس، خداوند فقط مشیت غیر حتمی خود را به کار می‌گیرد اگر و تنها اگر (به جز آفرینش جهان) به گونه‌ای عمل کند که موجب وقایع تاریخی عمومی خاصی شود، ولی تنها با ایجاد الهام‌ها یا وقایع خاص. خداوند هم وقایع عام و هم وقایع خاص را به وجود می‌آورد و اوّلی را تنها از طریق دوّمی پدید می‌آورد، و گرنه می‌توان موحد بود و خداوند را به هیچ‌وجه، فعال مایشا ندانست.
آیین توحیدی یونان
مکتب توحیدی یونان که از جمله مکاتب توحیدی عام به شمار می‌آید را می‌توان بدین صورت تعریف کرد:
1. جهان همیشه وجود داشته است.
2. خداوند نه مشیت حتمی خود را اعمال می‌کند و نه مشیت غیر حتمی خود را.
3. جهان وجود ندارد، چون خداوند اراده نمی‌کند.
4. هر چیزی که همیشه صادق است، ضروری الصدق است.
5. این که خداوند وجود دارد، ضروری الصدق است.
6 . این که جهان وجود دارد، بالضروره صادق است.
