آنچه در ده گفتار ملاحظه می شود، مجموعاً ده سخنرانی یا مقاله است که در طول سال های 1339 تا 1341 هجری شمسی ایراد شده و یا نگارش یافته است. این سخنرانی ها مربوط به متفکر شهید استاد مرتضی مطهری است که موضوعات گوناگونی را در بر می گیرد، از جمله تقوا، امر به معروف و نهی از منکر، احیای فکر دینی، رهبری نسل جوان.
استاد مطهری در هریک از این موضوعات کوشیده است تا به طرزی منطقی و مستند به مسلّمات عقلی و نقلی، تمام ابعاد و جوانب موضوع مطرح شده را مورد بررسی قرار دهد و نهایتاً به یک جمع بندی و ارزیابی دقیق در آن موضوع برسد.
در کتاب ده گفتار ضمن مطالعه مباحث گوناگون طرح شده، می توانید به روش فقهی و نگاه ژرف بینانه استاد شهید در بررسی مسائل حقوقی و اجتماعی واقف گردید.
از گفتار اول تا گفتار هفتم سخنرانی هایی است که در فاصله مهرماه 1339 تا مهرماه 1341 در محفلی ماهانه در تهران، که هر ماه یک نوبت در منزلی در سه راه ژاله با شرکت چندصد نفر از طبقات مختلف تشکیل می شد، ایراد شده است.
این محفل ماهانه که به نام «انجمن ماهانه دینی» معروف شد، دو سال و نیم ادامه یافت و سی سخنرانی وسیله افراد مختلف در آن ایراد شد.
شرکت کنندگان برای ایراد سخنرانی باید مطالعه نسبتاً کافی می کردند و پس از ایراد، بلافاصله استخراج و اصلاح می شد و تا ماه بعد و جلسه بعد به صورت جزوه در اختیار شرکت کنندگان قرار و آخر کار به صورت سه جلد کتاب به نام گفتار ماه در اختیار عموم قرار می گرفت.
در مدت سی ماه که این جلسات دایر بود، دانشمند محقق عالی قدر مرحوم دکتر محمّد ابراهیم آیتی (رضوان اللّه علیه)، جزء افرادی بود که بیش از دیگران در انجمن همکاری داشت.
گفتارهای هشتم و نهم که تحت عنوان «خطابه و منبر» است در حدود سال های 39-41 در عاشورایی میان سال های 1380 تا 1382 قمری در انجمن اسلامی مهندسین ایراد شد و در کتابی به نام گفتار عاشورا در همان سال ها چاپ و منتشر شد. آن دو سخنرانی، مکرر به صورت مستقل نیز چاپ و پخش شده است.
آخرین بخش ده گفتار، مقاله ای است که در سال 1341 در کتابی به نام بحثی درباره مرجعیت و روحانیت چاپ و منتشر شده است.