بر پایهی حدیث گرانسنگ ثقلین، قرآن و عترت پیامبر، پیوندی ناگسستنی با هم دارند و آموزههای آن دو منشور هدایت بشر را تا واپسین روز رقم خواهند زد. از اینرو آنانی که رهنمودهای آن دو را فرا روی خود مینهند، بیهیچ گمان، راه به سعادت میبرند و قله رستگاری را فتح میکنند.
کتاب تجلی قرآن در نیایش معصومان، اثر علی خیاط؛ در چهار فصل سامان یافته است: فصل نخست بررسی کلیاتی در باب دعاست که پس از مفهومشناسی دعا به بررسی خاستگاه قرآنی ادعیه و اثرپذیری غیر آشکار آن از قرآن توجه شده است. فصل دوم به حضور مستقیم و تجلی صریحِ قرآن در ادعیه پرداخته است و آیاتی را که آشکارا در دعاها به کار رفتهاند، بررسی میکند.
در این فصل بستر استفاده آیه و انگیزههایی مختلف که علت استناد به آیه میتواند باشد، بحث گردیده است و در فصل سوم به آیات مقتبَس در بستر دعا، اعم از اقتباسات نصی و اشاری توجه گردیده و انگیزههای آن تا حد ممکن کاویده شده است و بالأخره فصل چهارم به بررسی تلمیحات قرآنی در دعا میپردازد با این تفاوت که در این فصل به دلیل حجم زیاد تلمیحات، به همه دعاها پرداخته نشده و تنها نمونههایی بررسی شده است، و در پایان با ذکر چند نتیجهگیری کتاب به فرجام میآید.
ج: الگوهای عملی
قرآن مجید علاوه بر آیاتی نورانی که درباره ارزش دعا دارد، الگوهایی عملی را نیز معرفی کرده است. در ادامه به چند نمونه اشاره میکنیم.
1: نیایش حضرت آدم و حوا(ع)
﴿قالا رَبَّنا ظَلَمْنا أَنْفُسَنا وَإِنْ لَمْ تَغْفِرْ لَنا وَتَرْحَمْنا لَنَکُونَنَّ مِنَ الْخاسرینَ﴾؛ گفتند: پروردگارا! ما بر خویشتن ستم کردیم و اگر بر ما نبخشایی و به ما رحم نکنی، بیگمان از زیانکاران خواهیم بود. (اعراف 7: 23) حضرت آدم و حوا چون پای بر زمین نهادند، محروم شدن از مغفرت الهی را زیانی بزرگ دانسته دست به دعا برداشتند و از خداوند خواستند تا دعاهای آنان را اجابت کند. توجه به عظمت خداوند و مقام ربوبیت آن حضرت و نقصان و کاستیهای بنده از نکات مهم این دعاست.
2: نیایش حضرت نوح(ع)
حضرت نوح(ع)، پیامبری از تبار انبیای اولوالعزم، که مدتی بسیار طولانی را به تبلیغ دین الهی پرداخت، نیایشهایی فراوان با خداوند متعال دارد. خداوند یکی از دعاهای آن پیامبر بزرگ را این گونه نقل کرده است: ﴿رَبِّ اغْفِرْ لی وَلِوالِدَی وَلِمَنْ دَخَلَ بَیتِی مُؤْمِناً وَلِلْمُؤْمِنینَ وَالْمُؤْمِناتِ وَلا تَزد الظَّالِمینَ إِلاَّ تَبارا﴾؛ پروردگارا! بر من و پدر و مادرم و هر مؤمنی که در سرایم در آید و بر مردان و زنان با ایمان ببخشای و جز بر هلاکت ستمگران میفزای. (نوح 71: 28) نفرین پایانی دعا چنین مینماید که این پیامبر بزرگ و دریا دل، برای هدایت ستمکاران رنج بسیار برده و صبر بسیار پیشه کرده است تا آن جا که به یقین رسیده آنان جز ستمکاری بر خود و خلق خدا انتخابی دیگر ندارند و فرجامی جز هلاکت و نصیبی جز نابودی چشم نخواهند داشت. درس بزرگ این دعا صبوری در انجام تبلیغ و رسالت الهی است.
3: نیایش حضرت ابراهیم(ع)
حضرت ابراهیم(ع)، منادی بزرگ توحید و از پیامبران اولوالعزم الهی نیز با خداوند متعال، نیایشهایی فراوان داشته که به برخی از آنها در قرآن اشاره شده است. درخواستِ متعالی و معنوی از نُمودهای ارزنده نیایشهای ایشان است که میتواند در الگودهی دعاها بسیار مفید باشد. آن حضرت پس از حمد و ستایش پروردگار چنین میگوید: ﴿رَبِّ اجْعَلْنی مُقیمَ الصَّلایِ وَمِنْ ذُرِّیتی رَبَّنا وَتَقَبَّلْ دُعاء ٭ رَبَّنَا اغْفِرْ لی وَلِوالِدَی وَلِلْمُؤْمِنینَ یوْمَ یقُومُ الْحِسابُ﴾؛ پروردگارا! مرا و فرزندانم را برپادارنده نماز قرار ده. پروردگارا! دعای مرا بپذیر، پروردگارا! روزی که حساب برپا میشود، بر من و پدر و مادرم و بر مؤمنان ببخشای.. .