جایزه جلال مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال 1385 است که با هدف معرفی آثار برگزیده ادبیات داستانی به تصویب رسید. این جایزه درچهار حوزه داستان بلند و رمان، مجموعه داستان کوتاه، تاریخ‌نگاری و مستندنگاری و نقد ادبی برگزاری می‌شود. اولین دوره آن در سالروز تولد جلال آل‌احمد در سال 1387 برگزار شد.
متولی برگزاری جایزه جلال
تا دوره ششم خانه کتاب متولی برگزاری این رویداد بود و از هفتمین دوره برگزاری جایزه ادبی جلال به بنیاد شعر و ادبیات داستانی ایرانیان واگذار شد. مؤسسه بنیاد شعر و ادبیات داستانی ایرانیان در آذر هر سال مقارن با تولد جلال جشنواره جایزه ادبی جلال آل احمد را برگزار میکند. از دوره سیزدهم مجددا متولی برگزاری جایزه جلال آل احمد دوباره خانه کتاب شد.
داوران جایزه جلال
خانه کتاب به عنوان متولی جایزه جلال آل احمد، همواره از بین نویسندگان مطرح کشور داوران این رویداد فرهنگی را انتخاب میکند.
هدف از اهدای جایزه جلال آل احمد
هدف از اهدای جایزه جلال، «ارتقای زبان و ادبیات ملی- دینی» از رهگذر بزرگداشت پدید آورندگان آثار برجسته، بدیع و پیشرو است و تنظیم ضوابط و ارائه مشوق‌های مربوط به جایزه مزبور باید در راستای تولید فکرادبیـهنریاسلام‌گراوتقویتروحیهانتقادیـعلمی نسبت به ترجمه‌های موجود ادبی و هنری باشد.
جوایز جایزه جلال آل احمد
جایزه‌ی این رویداد به برگزیدگان آن تعلق و همچنین در سطحی پایین‌تر به آثار شایسته تقدیر تعلق می گیرد. این جایزه در ابتدا شامل نشان ادبی جلال آل احمد بعلاوه ۱۱۰سکه بهار آزادی بود. 110 سکه تا دوره ششم این رویداد باقی ماند و پس از آن به تدریج ابتدا 30 سکه و در نهایت در سال 1401 به 250 میلیون تومان پول نقد تبدیل شد. در هر بخش تنها به یک اثر (مگر به تشخیص هیئت انتخاب نهایی، به حداکثر ۲ اثر) جایزه داده می‌شود.
در شش دوره ابتدایی فقط کتاب 12 جلدی جاده جنگ نوشته منصور انوری موفق به برگزیده شدن و دریافت جایزه 110 سکه بهار آزادی شد. به این ترتیب منصور انوری تنها کسی است که توانسته جایزه 110 سکه‌ای را در ادبیات داستانی ایران دریافت کند.
فراخوان جایزه ادبی جلال آل احمد
فراخوان جایزه ادبی جلال هر ساله چندین ماه قبل از برگزاری آن انجام می‌شود. در سال 1401 این فراخوان در دوم شهریور ماه منتشر شده است.
برگزیدگان جایزه جلال آل احمد
در ادامه برگزیدگان هر دوره از این جایزه را معرفی خواهیم کرد. لازم به ذکر است تمامی آثار برگزیده و شایسته تقدیر جایزه جلال که در فراکتاب عرضه شده اند را می توانید اینجا ببنید.
برگزیدگان جایزه جلال دوره اول
جایزه جلال سال 87 هیچ اثر برگزیده‌ای نداشت و در در حوزه داستان کتاب اژدهاکشان نوشته یوسف علیخانی چاپ شده در نشر آموت و کتاب قاعده بازی نوشته فیروز زنوزی جلالی از نشر علم شایسته تقدیر شدند.
در حوزه تاریخ‌نگاری و مستند نگاری، کتاب سازمان مجاهدین خلق محصول مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی شایسته تقدیر اعلام شد. و در حوزه نقد ادبی کتاب آئین آیینه نوشته حسین علی قبادی و محمدخسروی شکیب محصول دانشگاه تربیت مدرس و کتاب ازاسطوره تا حماسه نوشته سجاد آیدین لو چاپ شده در انتشارات سخن شایسته تقدیر شدند.
برگزیدگان دومین دوره جایزه جلال
در سال 1388 در حوزه داستان هیچ اثری برگزیده یا شایسته تقدیر نشد. در حوزه تاریخ‌نگاری و مستندنگاری کتاب دا نوشته سیده زهرا حسینی و سیده اعظم حسینی محصول انتشارات سوره مهر برگزیده شد. و در حوزه نقد ادبی کتاب کتاب زبان عرفان نوشته علیرضا فولادی چاپ شده در انتشارات سخن و کتاب تماشاخانه اساطیر به نگارش نغمه ثمینی محصول نشر نی برگزیده شدند.
دا
برگزیدگان دوره سوم جایزه جلال آل احمد
در سال 1389 نیز هیچ اثری برگزیده نشد. در حوزه داستان کتاب نامیرا نوشته صادق کرمیار چاپ انتشارات نیستان و کتاب تالار پذیرایی پایتخت نوشته شده توسط محمدعلی گودینی در انتشارات سوره مهر شایسته تقدیر شدند.
و در حوزه نقدادبی کتاب از معنا تا صورت حاصل تلاش مهدی محبّتی در نشر سخن و کتاب تاریخ ادبی ایران و قلمرو زبان فارسی نوشته مهدی زرقانی انتشارات سخن شایسته تقدیر شدند.
در حوزه تاریخ‌نگاری و مستندنگاری هیچ کتابی شایسته تقدیر هم انتخاب نشد.
تالار پذیرایی پایتخت
برگزیدگان دوره چهارم جایزه جلال آل احمد
در سال 1390 در حوزه داستان کتاب جاده جنگ نوشته منصور انوری چاپ انتشارات سوره مهر برگزیده شد.
در حوزه تاریخ‌نگاری و مستندنگاری، کتاب نبرد سمیرم کاوه بیات از نشر خجسته و کتاب فرهنگ و تمدن ایرانی اسلامی دکن در دوره بهمنیان نوشته محسن معصومی از انتشارات علمی فرهنگی برگزیده شدند.
و در حوزه نقدادبی کتاب از اشارت‌های دریا به نویسندگی حمیدرضا توکلی در انتشارات مروارید برگزیده شد.
در این دوره کتاب تا خمینی‌شهر حاصل تلاش مؤسسه ایمان جهادی در حوزه مستندنگاری شایسته تقدیر اعلام شد.
برگزیدگان دوره پنجم جایزه جلال
در این دوره نیز هیچ اثر برگزیده نشد. در حوزه داستان کتاب حافظ هفت به نویسندگی اکبر صحرایی متعلق به انتشارات سوره مهر شایسته تقدیر اعلام شد.
حوزه تاریخ‌نگاری و مستندنگاری، کتاب نورالدین پسر ایران نوشته معصومه سپهری از انتشارات سوره مهر و کتاب شرح اسم نوشته هدایت الله بهبودی در موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی شایسته تقدیر اعلام شد.
و در حوزه نقدادبی کتاب مولوی و اسرار خاموشی نوشته علی محمدی آسیابادی و کتاب عقل سرخ نوشته تقی پورنامداریان هر دو از نشر سخن شایسته تقدیر شدند.
برگزیدگان دوره ششم جایزه جلال
در سال 1392 نیز هیچ اثری برگزیده نشد. در حوزه داستان هیچ کتابی شایسته تقدیر نیز شناخته نشد.
حوزه مستندنگاری، کتابنبرد طریق‌القدس نوشته امیر رزاق زاده در مرکز اسناد انقلاب اسلامی و در حوزه تاریخ نگاری کتاب اجتماعیون عامیون به نویسندگی سهراب یزدانی از نشر نی و کتاب انتفاضه شعبانیه نوشته ضیاءالدین تبرائیان از مرکز اسناد انقلاب اسلامی شایسته تقدیر اعلام شدند.
و در حوزه نقدادبی کتاب سبک‌شناسی محمود فتوحی چاپ شده در انتشارات سخن شایسته تقدیر شناخته شد.
برگزیدگان دوره هفتم جایزه جلال آل احمد
در سال 1393 در حوزه داستان کوتاه رازهای سانتی‌متری نوشته مردعلی مرادی از انتشارات روزنه شایسته تقدیر شناخته شد.
در رمان کتاب ملکان عذاب نوشته ابوتراب خسروی از نشر ثالث و کتاب آه با شین نوشته محمدکاظم مزینانی از نشر سوره مهر برگزیده شدند.
اژدهاکشان نوشته یوسف علیخانی چاپ شده در نشر آموت و کتاب قاعده بازی نوشته فیروز زنوزی جلالی از نشر علم شایسته تقدیر شدند.
در حوزه مستندنگاری، کتاب سفربرگذشتنی نوشته محمدرضاتوکلی صابری از نشر قطره و کتاب زندان الرشید نوشته محمدمهدی بهداروند از نشر سوره مهر برگزیده شدند.
و در حوزه نقدادبی کتاب گشودن رمان به نویسندگی حسین پاینده چاپ شده در انتشارات مروارید برگزیده شد.
برگزیدگان دوره هشتم جایزه جلال
در سال 1394 در حوزه رمان کتاب پاییز فصل آخر سال است نوشته نسیم مرعشی از نشر چشمه و کتاب دختر لوتی نوشته شهریار عباسی از نشر مروارید برگزیده شدند.
در حوزه مستندنگاری کتاب آب هرگز نمی‌میرد نوشته حمید حسام از نشر صریر برگزیده شد.
حوزه داستان کوتاه رازهای سانتی‌متری نوشته مردعلی مرادی از انتشارات روزنه شایسته تقدیر شناخته شد.
در حوزه داستان کوتاه کتاب نگهبان تاریکی نوشته مجید قیصری از نشر افق و کتاب آیا بچه‌های خزانه رستگار می‌شوند؟ نوشته مهدی اسدزاده از نشر پیدایش شایسته تقدیر شناخته شدند.
در حوزه نقد ادبی کتاب کلک خیال‌انگیز به نویسندگی ابوالفضل حری چاپ شده در نشر نی و کتاب روایت‌شناسی کاربردی به نویسندگی علی عباسی از دانشگاه شهیدبهشتی شایسته تقدیر اعلام شدند.
در حوزه مستندنگاری کتاب تو در قاهره خواهی مُرد به نویسندگی حمیدرضا صدر از نشر چشمه شایسته تقدیر شناخته شد.
برگزیدگان دوره نهم جایزه جلال
در سال 1395 در حوزه رمان کتاب لم‌یزرع به نویسندگی محمدرضا بایرامی از انتشارات نیستان برگزیده شد.
در حوزه داستان کوتاه کتاب روباه شنی نوشته محمد کشاورز در نشر چشمه و کتاب بازار خوبان نوشته آرش صادق‌بیگی در نشر نگاه به عنوان برگزیده انتخاب شدند.
حوزه مستندنگاری کتاب پیغام ماهی‌ها نوشته گلعلی بابایی از نشر بیست و هفت و کتاب “ر ” به نویسندگی مریم برادران از نشر آرما شایسته تقدیر اعلام شدند.
در این دوره در حوزه نقد ادبی هیچ کتابی برگزیده و یات شایسته تقدیر شناخته نشد.
دهمین دوره جایزه ادبی جلال آل احمد
در سال 1396 در بخش رمان و داستان بلند کتاب این خیابان سرعت‌گیر ندارد نوشته مریم جهانی و کتاب بی‌کتابی نوشته محمدرضا شرفی خبوشان به عنوان برگزیده مشترک معرفی شدند.
در بخش داستان کوتاه مجموعه داستان اسم شوهر من تهران است نوشته زهره شعبانی از نشر مرکز را شایسته تقدیر شناخته شد. همچنین از داریوش احمدی با اهدای ده لوح تقدیر و ده سکه بهار آزادی تجلیل به عمل آمد.
در بخش نقد ادبی کتاب بلاغت از آتن تا مدینه نوشته داود عمارتی‌مقدم و کتاب درآمدی بر تحلیل انتقادی گفتمان روایی اثر حسین صافی پیرلوجه را شایسته تقدیر دانسته شد.
در بخش مستندنگاری هیچ اثر برگزیده و یا شایسته تقدیر اعلام نشد اما کتاب سفر دیدارکتاب آنک پاریس» به عنوان دو اثر تقدیری اعلام شدند.
برگزیدگان دوره یازدهم جایزه جلال
در بخش نقد ادبی، کتاب «بلاغت ساختار‌های نحوی در تاریخ بیهقی» اثر لیلا سید قاسم از نشر هرمس شایسته تقدیر شناخته شد.
بخش داستان کوتاه، کتاب زخم شیر اثر صمد طاهری از نشر نیماژ شایسته تقدیر شناخته شد
در بخش مستند نگاری، کتاب «الف لام خمینی» هدایت الله بهبودی از انتشارات موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی و «رکاب زنان در پی شمس» اثر حسن کرمی قراملکی از انتشارات ستوده برگزیده شدند.
در بخش جنبی آتیه داستان ایرانی، جایزه به محمدعلی رکنی، محمدرضا شرفی خبوشان، الهام فلاح و سیدمیثم موسویان که با رأی مردم به عنوان «آتیه‌داران داستان ایرانی» انتخاب شده بودند، اختصاص یافت.
جایزه جلال آل احمد ۹۸
در دوره دوازدهم جایزه جلال در بخش «نقد ادبی» کتاب‌های «نظریه و نقد ادبی» اثر حسین پاینده و «بومی‌سازی رئالیزم جادویی» اثر محمد و محسن حنیف به طور مشترک به عنوان اثر برگزیده این بخش انتخاب همچنین کتاب «درباره مانایی و مینایی» از احمد شاکری به عنوان اثر شایسته تقدیر شناخته شد.
بخش داستان کوتاه هیات مجموعه داستان افتاده بودیم در گردنه حیران شایسته تقدیر اعلام شد.
در بخش رمان و داستان بلند هیات دوران کتاب دور زدن در خیابان یکطرفه اثر محمدرضا مرزوقی و کتاب وضعیت بی عاری اثر حامد جلالی را شایسته تقدیر معرفی کردند.
بخش مستندنگاری داوران جایزه جلال کتاب قطارباز اثر احسان نوروزی شایسته تقدیر شناخته شد و کتاب نقاشی قهوه خانه اثر محسن کاظمی عنوان برگزیده را به دست آورد.
جایزه جلال آل احمد ۹۹
در سیزدهمین دوره جایزه جلال آل احمد داوران کتاب اوراد نیمروز به قلم منصور علیمرادی از نشر نیماژ را شایسته تقدیر دانستند. داوران جایزه جلال بخش داستان بلند و رمان سعید تشکری، جواد افهمی و علی چنگیزی بوده اند.
در بخش نقد ادبی کتاب تاریخ بدن در ادبیات به قلم سید مهدی زرقانی از نشر سخن را شایسته تقدیر دانستند.
داوران همچنین کتاب روایت‌شناسی درام اثر پرستو محبی را به خاطر تلاش‌های مؤلف در روش‌مندی، سازمندی و تحلیل ادبیات داستانی – نمایشی مورد تجلیل قرار داده و از دبیرخانه جایزه جلال آل احمد خواستند که از این اثر نیز تجلیل کنند.
در بخش مستندنگاری دو کتاب فرکانس ۱۱۶۰ به قلم فضل‌الله صابری از شرکت انتشارات سوره مهر و گوهر صبر به قلم طیبه پازوکی از شرکت انتشارات سوره مهر را به عنوان برگزیده مشترک این بخش انتخاب شدند.
داوران این بخش همچنین کتاب از ری تا شام، روایت ناتمام احمد غلامی اثر مرحوم علی مژدهی را به دلیل اعتبار راوی و همچنین اعتبار صاحب خاطره و محتوای غنی در مورد تاریخ دقیق وقایع کردستان در مقطع ابتدای جنگ و نیز تشکیل تیپ ده سیدالشهدا علیه‌السلام قابل تجلیل ارزیابی کرده و از دبیرخانه جایزه خواستند از این اثر تجلیل کنند.
در بخش معرفی چهره‌های داستان‌نویسی و مستندنگاری دفاع مقدس به انتخاب اهالی رسانه، محمدرضا بایرامی، احمد دهقان، مجید قیصری، حبیب احمدزاده، داوود امیریان، قاسمعلی فراست، داوود غفارزادگان، گلعلی بابایی، حمید حسام، اکبر صحرایی، علی مؤذنی و رحیم مخدومی به عنوان چهره‌های برتر معرفی شدند.
جایزه جلال آل احمد ۱۴۰۰
در جایزه جلال ۱۴۰۰ رضا جولایی برای نگارش «ماه غمگین، ماه سرخ» (نشر چشمه) و سیدمیثم موسویان برای نگارش «بی‌نام پدر» (کتاب جمکران) به عنوان شایستگان تقدیر بخش رمان و داستان بلند شناخته شدند.
در داستان کوتاه نیز محمداسماعیل حاجی‌علیان برای نگارش «ساعت دَنگی» (سوره مهر) و «احمدرضا امیری سامانی» برای نگارش «قدیس دیوانه» (نشر صاد) شایستگان تقدیر شدند.
بخش مستندنگاری میثم امیری برای نگارش «داغ دلربا» (خط مقدم) و هدایت‌الله بهبودی برای نگارش «رضانام تا رضاخان»به صورت مشترک برگزیده شدند.
محمدرضا فارسیان و فاطمه قادری نیز برای نگارش «آلبر کامو در ایران» (دانشگاه فردوسی مشهد) به عنوان شایسته تقدیر بخش نقد ادبی معرفی شدند.
در چهاردهمین دوره جایزه ادبی جلال آل احمد در بخش ویژه نگاهی دیگر کتاب‌های «تشریف» نوشته علی‌اصغر عزتی‌پاک (شهرستان ادب)، «حاج‌جلال» نوشته لیلا نظری گیلانده (سوره مهر)، «سبز-آبی» نوشته سعید تشکری باغدار(کتاب نیستان)، «سلول‌های بهاری» نوشته بهنام باقری (راهیار) و «کوهستان آتش» نوشته گلعلی بابایی (نشر 27بعثت) که هرکدام از منظری خلاقانه و خاص بودند به عنوان برگزیدگان این بخش معرفی شدند.
برندگان بخش جنبی جایزه ویرایش کتاب اندیشه قدیریان برای ویرایش «آلبر کامو در ایران» (دانشگاه فردوسی مشهد). اثر شایسته تقدیر بخش نقد ادبی، حسین علینقی برای ویرایش «بابارجب» (نشر ستاره‌ها) نامزد بخش مستندنگاری، اکرم دژهوست گنک برای ویرایش «ساعت دَنگی» (سوره مهر). اثر شایسته تقدیر بخش مجموعه داستان کوتاه و مجتبی موحدیان برای ویرایش «سلول‌های بهاری» (راهیار) اثر برگزیده بخش نگاهی دیگر هستند.
جایزه جلال آل احمد 1401
در بخش ویژه مدافعان سلامت و کرونا کتاب جهاد در قرنطینه نوشته فروغ زال از انتشارات راه یار را به عنوان اثر برگزیده معرفی کرد.
در بخش ویرایش پانزدهمین دوره جایزه جلال آل‌احمد ویراستاران ذیل برگزیده شدند.
حسین جلال پور ویراستار کتاب صور سکوت نوشته محمد قائم خانی از انتشارات شهرستان ادب.
نرگس توکلی لشکاجانی ویراستار کتاب اینجا سوریه است، صدای زنان راوی جنگ نوشته زهره یزدانی از انتشارات راه یار.
همچنین در بخش ویژه شهید سلیمانی آثار ذیل برگزیده شدند.
کتاب حاج قاسمی که من میشناسم نوشته سعید علامیان از انتشارات خط مقدم
شاید پیش از اذان صبح نوشته احمد یوسف‌زاده از انتشارات سوره مهر
در بخش نقد ادبی هیات داوران اثری را برگزیده ندانست و تنها دو اثر زیر را به عنوان شایسته تقدیر معرفی کرد.
تماشای روایت، نوشته مجید آقایی از انتشارات علمی و فرهنگی.
خودانتقادی ادبی، به قلم مهرداد نصرتی انتشارات فرهنگ عامه.
در داستان کوتاه هیچ اثری برگزیده نشد و کتاب ویروس عاشق نوشته مجید رحمانی از نشر صاد را به عنوان شایسته تقدیر معرفی کرد.
در بخش مستندنگاری کتاب سازمان سیاسی بهائیت نوشته حمیدرضا اسماعیلی از نشر موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی به عنوان اثر برگزیده معرفی شد.
همچنین در این بخش کتاب عقیله اثر الهام امین، از انتشارات به‌نشر شایسته تقدیر شناخته شد. از کتاب نبرد تنگه‌ها به قلم مصطفی رحیمی از انتشارات شهید حسن باقری نیز تجلیل به عمل آمد.
در بخش رمان و داستان بلند هیأت داوران اثری را برگزیده ندانست و دو اثر را شایسته تقدیر معرفی کرد. صور نوشته حسینعلی جعفری از انتشارات سروش. عزرائیل نوشته نیما اکبرخانی از کتابستان معرفت.
جایزه از آداب پسندیده است مثل کاری پسندیده که می ماند ادرس شعر امروز کاوه محسنی بروجردی
چه عجیب! البته این مطلبو فراکتاب نوشته که خودش کتابخوان داره و از جریان مسابقه اطلاعی نداره، بنظرم اینجور نقدها رو باید یک جای رسمی بنویسیم تا انشاا پیگیری بشه اگر موردی هست...
امسال یکی از داوران محترم در بخش رمان مدیر یک انتشاراتی معروف است واتفاقا یکی از برگزیدگان جایزه جلال همان شخصی است که پیش از این اثرش در این انتشارات به چاپ رسیده است! این روابط پشت پرده برندگان را مشخص میسازد ان وقت توقع داریم ادبیات داستانی پیشرفت کند؟ رابطه جای ضابطه را می گیرد و نویسندگان دیگر را دلسرد میکند وهرگز کسی جوابگوی این تبعیض وحق کشی نیست....